P. Terenti Afri
Hecyra
-
- A C T VS I
I
Philotis · Syra - P H I L O TI S
Per pol quam paucos reperias meretricibus
fidelisevenire amatoresSyra. - 60
- vel hicPamphilus iurabat quotiens Bacchidi
quam sancteuti quivisfacile posset credere
numquam illa viva ducturum uxorem domum!
em duxit.
S Y R A
ergopropterea te sedulo
et moneo et hortor ne quoiusquam misereat - 65
- quinspolies mutiles laceres quemque nacta sis.
P H I L O T IS
utine eximium neminem habeam?
S Y R A
neminem:
nam nemo illorum quisquamscitoad te venit
quin itaparet sese abs te ut blanditiis suis
quam minimo pretio suamvoluptatem expleat. - 70
- hiscin tuamabo non contra insidiabere?
P H I L O T I S
tamen poleandem iniuriumst esse omnibus.
S Y R A
iniurium autemest ulcisci advorsarios
aut qua via te captent eadem ipsoscapi?
eheu me miseramquor non aut istaec mihi - 75
- aetas etformast aut tibi haec sententia?
- II
Parmeno· Philotis · Syra - P A R M E NO
Senex si quaeret memodo isse dicito
ad portumpercontatum adventum Pamphili.
audin quid dicamScirte? siquaeret meuti
tum dicas; si non quaeretnullu' dixeris - 80
- alias ututi possim causa hac integra.
sed videon ego Philotium? undehaec advenit?
Philoti'salve multum.
P H I L O T IS
o salveParmeno.
S Y RA
salve mecastorParmeno.
P A R M E N O
ettu edepolSyra.
dic miubiPhiloti'te oblectasti tam diu?
P H I L O T I S - 85
- minimeequidem me oblectaviquae cum milite
Corinthum hinc sumprofecta inhumanissimo:
biennium ibi perpetuom misera illumtuli.
P A R M E N O
edepol te desiderium Athenarumarbitror
Philotiumcepisse saepe et te tuom - 90
- consiliumcontempsisse.
P H I L O T I S
nondici potest
quam cupida eram huc redeundiabeundi a milite
vosque hic videndiantiqua ut consuetudine
agitarem intervos libere convivium.
nam illi[c] haud licebat nisi praefinitoloqui - 95
- quae illiplacerent.
P A R M E N O
haudopinor commode
finem statuisse orationi militem.
P H IL O T I S
sed quid hoc negotist? modo quae narravit mihi
hicintu' Bacchi'? quod ego numquam credidi
foreut ille hac vivaposset animum inducere - 100
- uxoremhabere.
P A R M E N O
habereautem?
P H I L O T I S
eho tuan non habet?
P A R M E N O
habetsed firmae haecvereor ut sint nuptiae.
P H I L O T I S
ita di deaequefaxintsi in rem est Bacchidis.
sed qui istuc credam ita essedic mihiParmeno.
P A R M E N O
non est opus prolatohoc: percontarier - 105
- desiste.
P H I L O T I S
nempe ea causaut ne id fiat palam?
ita me di amabunthaud propterea te rogo
uti hoc proferamsed ut tacita mecum gaudeam.
P A R ME N O
numquam tam dices commode ut tergum meum
tuam in fidemcommittam.
P H I L O T I S
ahnoliParmeno: - 110
- quasi tunon multo malis narrare hoc mihi
quam ego quae percontor scire.
P A R M E N O
(vera haecpraedicat
et illud mihi vitiumst maxumum.) si mihi fidem
daste tacituramdicam.
P H I L O T I S
adingenium redis.
fidem do: loquere.
P A R M E NO
ausculta.
P H I L O T IS
istic sum.
P A R M E NO
hanc Bacchidem - 115
- amabat utquom maxume tum Pamphilus
quom pater uxorem ut ducat orareoccipit
et haec communia omnium quae sunt patrum
sesesenem esse dicereillum autem unicum:
praesidium velle sesenectuti suae. - 120
- ill' primose negare; sed postquam acrius
pater instatfecit animi utincertus foret
pudorin anne amori obsequeretur magis.
tundendoatque odio denique effecit senex:
despondit ei gnatam hui(u)svicini proxumi. - 125
- usque illudvisum est Pamphilo ne utiquam grave
donec iam in ipsis nuptiispostquam videt
paratas nec moram ullam quin ducat dari
ibidemum ita aegre tulit ut ipsam Bacchidem
si adessetcredo ibieiu' commiseresceret. - 130
- ubiquomquedatum erat spatium solitudinis
ut conloqui mecum una posset:«Parmeno
periiquid ego egi! in quod me coniecimalum!
non potero ferre hocParmeno: perii miser.»
P H I L O T I S
at te di deaeque perduint cum istocodioLache!
P A R M E N O - 135
- ut ad paucaredeamuxorem deducit domum.
nocte illa prima virginem nonattigit;
quae consecutast nox eamnihilo magis.
P H IL O T I S
quid ais? cum virgine una adulescens cubuerit
pluspotu'sese illa abstinere ut potuerit? - 140
- non verisimile dici' neque verum arbitror.
P A R M E N O
credoita videri tibi. nam nemo ad te venit
nisi cupiens tui; illeinvitus illam duxerat.
P H I L O T I S
quid deinde fit?
P A R M E N O
diebu' sanepauculis
post Pamphilus me solum seducit foras - 145
- narratqueut virgo ab se integra etiam tum siet
seque ante quam eamuxorem duxisset domum
sperasse eas tolerare posse nuptias.
«sed quam decrerim me non posse diutius
habereeam ludibrio haberiParmeno - 150
- quinintegram itidem reddamut accepi ab suis
neque honestum mihineque utile ipsi virginist.»
P H I L O T I S
piumac pudicum ingenium narras Pamphili.
P A R M E NO
«hoc ego proferre incommodum mi esse arbitror;
reddi patri autemquoi tu nil dicas viti - 155
- superbumst.sed illam speroubi hoc cognoverit
non posse se mecum esseabituram denique.»
P H I L O T I S
quidinterea? ibatne ad Bacchidem?
P A R M E N O
cotidie.
sed ut fitpostquam hunc alienum ab sese videt
malignamulto et mage procax facta ilico est.
P H I L O T I S - 160
- non edepolmirum.
P A R M E N O
atque eares multo maxume
diiunxit illum ab illapostquam et ipse se
et illam et hanc quae domi erat cognovit satis
ad exemplumambarum mores earum existimans.
haecita uti liberali esseingenio decet - 165
- pudensmodesta incommoda atque iniurias
viri omnis ferre et tegerecontumelias.
hic animu' partim uxori' misericordia
devinctu'partim victus hui(u)s iniuriis
paullatim elapsust Bacchidiatque huc transtulit - 170
- amorempostquam par ingenium nactus est.
interea in Imbro moriturcognatus senex
horunc: ea ad hos redibat lege hereditas.
eoamantem invitum Pamphilum extrudit pater.
reliquit cum matrehic uxorem; nam senex - 175
- rus abdiditsehuc raro in urbem commeat.
P H I L O T I S
quidadhuc habent infirmitatis nuptiae?
P A R M E N O
nuncaudies. primo dies complusculos
bene convenibat sane inter eas.interim
miris modis odisse coepit Sostratam: - 180
- neque litesullae inter easpostulatio
numquam.
P H I L O T IS
quid igitur?
P A R M E NO
siquando ad eam accesserat
confabulatumfugere e conspectu ilico
videre nolle:denique ubi non quit pati
simulat se ad matrem accersi ad remdivinamabit. - 185
- ubi illicdies est complurisaccersi iubet:
dixere causam tumnescioquam. iterum iubet:
nemo remisit. postquam accersuntsaepius
aegram esse simulant mulierem. nostra ilico
itvisere ad eam: admisit nemo. hoc ubi senex - 190
- rescivitheri ea causa rure huc advenit
patrem continuo convenitPhilumenae.
quid egerint inter se nondum etiam scio;
nisisane curaest quorsum eventurum hoc siet.
habes omnem rem:pergam quo coepi hoc iter.
P H I L O T I S - 195
et quidemego; nam constitui cum quodam hospite
me esse illumconventuram.
P A R M E N O
divortant bene
quod agas!
P H I L O T I S
vale.
P A R M E N O
et tu bene valePhilotium.
-
- A C T VS II
- I
Laches· Sostrata - L A C H ES
Pro deum atque hominum fidemquod hoc genus estquae haecest coniuratio!
utin omnes mulieres eadem aeque studeantnolintque omnia - 200
- nequedeclinatam quicquam ab aliarum ingenio ullam reperias!
itaqueadeo uno animo omnes socrus oderunt nurus.
viris esse advorsasaeque studiumstsimili' pertinaciast
in eodemque omnes mihividentur ludo doctae ad malitiam; et
ei ludosi ullus estmagistram hanc esse sati' certo scio.
S O S T R A T A - 205
- me miseramquae nunc quam ob rem accuser nescio.
L A C H E S
hem
tu nescis?
S O S T R A T A
nonita me di bene amentmi Lache
itaque una inter nos agereaetatem liceat.
L A C H E S
dimala prohibeant.
S O S T R A T A
meque abs te inmeritoesse accusatam post modo rescisces.
L A C H E S
scio
te inmerito? an quicquam pro istis factis dignum te dicipotest? - 210
- quae me ette et familiam dedecorasfilio luctum paras;
tum autem examicis inimici ut sint nobis adfines facis
qui illum decreruntdignum suos quoi liberos committerent.
tu sola exorere quaeperturbes haec tua inpudentia.
S O S T R A T A
egon?
LA C H E S
tu inquammulierquae meomnino lapidemnon hominem putas. - 215
- anquiaruri esse crebro soleonescire arbitramini
quo quisque pactohic vitam vostrarum exigat?
multo melius hic quae fiunt quamilli[c] ubi sum adsidue scio.
ideo quiaut vos mihi domieriti'proinde ego ero fama foris.
iampridem equidem audivicepisse odium tui Philumenam - 220
- minimequeadeo [est] mirumet ni id fecisset mage mirum foret;
sed noncredidi adeo ut etiam totam hanc odisset domum:
quod si scissemilla hic maneret potiu'tu hinc isses foras.
at vide quaminmerito aegritudo haec oritur mi abs teSostrata:
rushabitatum abii concedens vobis et rei serviens - 225
- sumptusvostros otiumque ut nostra res posset pati
meo labori haudparcens praeter aequom atque aetatem meam.
non te pro hiscurasse rebu' nequid aegre esset mihi!
S O S T R A T A
nonmea opera neque pol culpa evenit.
L A C H E S
immomaxume:
sola hic fuisti: in te omnis haeret culpa solaSostrata. - 230
- quae hicerant curaresquom ego vos curis solvi ceteris.
cum puellaanum suscepisse inimicitias non pudet?
illi(u)s dices culpafactum?
S O S T R A T A
haudequidem dicomi Lache.
L A C H E S
gaudeoita me diamentgnati causa; nam de te quidem
sati' scio peccandodetrimenti nil fieri potest.
S O S T R A T A - 235
- qui scis anea causami virme odisse adsimulaverit
ut cum matre plus unaesset?
L A C H E S
quid ais? nonsigni hoc sat est
quod heri nemo voluit visentem ad eam teintro admittere?
S O S T R A T A
enim lassam oppido tumesse aibant: eo ad eam non admissa sum.
L A C H E S
tuosesse ego illi mores morbum mage quam ullam aliam rem arbitror - 240
- et meritoadeo; nam vostrarum nullast quin gnatum velit
ducere uxorem; etquae vobis placitast condicio datur:
ubi duxere inpulsu vostrovostro inpulsu easdem exigunt. - II
Phidippus · Laches · Sostrata - P H I D I PP U S
Etsi scio egoPhilumenameum ius esse ut te cogam
quaeego imperem facereego tamen patrio animo victu' faciam - 245
- ut tibiconcedam neque tuae lubidini advorsabor.
L A C H E S
atqueeccum Phidippum optume video: hinc iam scibo hoc quid sit.
Phidippeetsi ego meis me omnibus scio esse adprimeobsequentem
sed non adeo ut mea facilitas corrumpat illorumanimos:
quod tu si idem faceresmagis in rem et vostram etnostram id esset. - 250
- nunc videoin illarum potestate esse te.
P H I D I P P U S
heiavero.
L A C H E S
adii te heri de filia: ut veniitidemincertum amisti.
haud ita decetsi perpetuam hanc vis esseadfinitatem
celare te iras. siquid est peccatum a nobisprofer:
aut ea refellendo aut purgando vobis corrigemus - 255
- te iudiceipso. sin east causa retinendi apud vos
quia aegrastte mihiiniuriam facere arbitrorPhidippe
si metui' satis ut meaedomi curetur diligenter.
at ita me di amenthaud tibi hocconcedo - [etsi] illi pater es -
ut tu illam salvam mage velisquam ego: id adeo gnati causa - 260
- quem egointellexi illam haud minus quam se ipsum magni facere.
nequeadeo clam me est quam esse eum graviter laturum credam
hoc sirescierit: eo domum studeo haec priu' quam ille redeat.
P HI D I P P U S
Lacheset diligentiam vostram et benignitatem
novi et quae dicis omnia esse ut dicis animum induco - 265
- et te hocmihi cupio credere: illam ad vos redire studeo
si facere possimullo modo.
L A C H E S
quae reste id facere prohibet?
eho num quid nam accusat virum?
PH I D I P P U S
minime. nam postquamattendi
magis et vi coepi cogere ut rediretsancte adiurat
non posse apud vos Pamphilo se absente perdurare. - 270
- aliudfortasse aliis viti est: ego sum animo leni natus:
non possumadvorsari meis.
L A C H E S
emSostrata.
S O S T R A T A
heu memiseram!
L A C H E S
certumne est istuc?
P H I DI P P U S
nunc quidem ut videtur: sednum quid vis?
nam est quod me transire ad forum iam oportet.
L A C H E S
eo tecum una. - III
Sostrata - S O S T R AT A
Edepol ne nos sumus inique aeque omnes invisae viris - 275
- propterpaucasquae omnes faciunt dignae ut videamur malo.
nam ita medi amentquod me accusat nunc virsum extra noxiam.
sed nonfacile est expurgatu: ita animum induxerunt socrus
omnis esseiniquas: haud pol mequidem; nam numquam secus
habui illam ac siex me esset gnatanec qui hoc mi eveniat scio; - 280
- nisi polfilium multimodis iam exspecto ut redeat domum.
-
- A C T VS III
- I
Pamphilus · Parmeno - P A M P H IL U S
Nemini plura acerba credo esse ex amore homini umquamoblata
quam mi. heu me infelicemhancin ego vitam parsiperdere!
hacin causa ego eram tanto opere cupidu' redeundidomum! hui
quanto fuerat praestabilius ubivis gentium agereaetatem - 285
- quam hucredire atque haec ita esse miserum me resciscere!
nam nos omnesquibus est alicunde aliquis obiectus labos
omne quod estinterea tempu' priu' quam id rescitumst lucrost.
P A R M EN O
ac sic citiu' qui te expedias his aerumnis reperias:
sinon rediisseshaec irae factae essent multo ampliores. - 290
- sed nuncadventum tuom ambasPamphilescio reverituras:
rem cognoscesiram expediesrursum in gratiam restitues.
levia sunt quae tupergravia esse in animum induxti tuom.
P A M P H I L US
quid consolare me? an quisquam usquam gentiumst aeque miser?
priu' quam hanc uxorem duxi habebam alibi animum amori deditum; - 295
- tamennumquam ausu' sum recusare eam quam mi obtrudit pater:
iam inhac reut taceamquoivis facile scitust quam fuerim miser.
vixme illi<m> abstraxi atque inpeditum in ea expedivi animummeum
vixque huc contuleram: em nova res ortast porro ab hacquae me abstrahat.
tum matrem ex ea re me aut uxorem in culpainventurum arbitror; - 300
- quod quomita esse inveneroquid restat nisi porro ut fiam miser?
nammatri' ferre iniurias meParmenopietas iubet;
tum uxoriobnoxius sum: ita olim suo me ingenio pertulit
tot measiniurias quae numquam in ullo patefecit loco.
sed magnumnescioquid necessest evenisseParmeno - 305
- unde irainter eas intercessit quae tam permansit diu.
P A R M E NO
haud quidem hercle: parvom; si vis vero veram rationemexsequi
non maxumas quae maxumae sunt interdum irae iniurias
faciunt; nam saepe est quibus in rebus aliu' ne iratus quidemest
quom de eadem causast iracundu' factus inimicissimus. - 310
- pueri intersese quam pro levibu' noxiis iras gerunt
quapropter? quia enimqui eos gubernat animus eum infirmum gerunt.
itidem illaemulieres sunt ferme ut pueri levi sententia:
fortasse unumaliquod verbum inter eas iram hanc concivisse.
P A M P H IL U S
abiParmenointro ac me venisse nuntia.
P A R ME N O
hem quid hoc est?
P A M PH I L U S
tace. - 315
- trepidarisentio et cursari rursum prorsum.
P A R M E N O
agedumad fores
accedo propius. em sensistin?
P A M P H I L US
noli fabularier.
pro Iuppiterclamorem audivi.
P A R M E N O
tuteloquerisme vetas. - Myrrinaintus
- M Y R R I NA
tace obsecromea gnata.
P A M P H I L U S
matri'vox visast Philumenae.
nullus sum.
P A R M E NO
quidum?
P A M P H I L US
perii.
P A R M E N O
quamob rem?
P A M P H I L U S
nescioquod magnum malum - 320
- profectoParmenome celant.
P A R M E N O
uxoremPhilumenam
pavitare nescioquid dixerunt: id si forte estnescio.
P A M P H I L U S
interii; quor mihi id nondixti?
P A R M E N O
quia nonpoteram una omnia.
P A M P H I L U S
quid morbi est?
PA R M E N O
nescio.
P A M P H IL U S
quid? nemon medicum adduxit?
PA R M E N O
nescio.
P A M P H IL U S
cesso hinc ire intro ut hoc quam primum quidquid est certosciam? - 325
- quonammodoPhilumena meanunc te offendam adfectam?
nam si periclumullum in te inestperisse me una haud dubiumst. -
P A R ME N O
non usu' factost mihi nunc hunc intro sequi;
naminvisos omnis nos esse illis sentio:
heri nemo voluit Sostratamintro admittere. - 330
- si fortemorbus amplior factus siet
(quod sane nolimmaxume eri causamei)
servom ilico introisse dicent Sostratae
aliquidtulisse comminiscentur mali
capiti atque aetati illorum morbu'qui auctu' sit: - 335
- era incrimen venietego vero in magnum malum.
- II
Sostrata · Parmeno · Pamphilus - S O S T R AT A
Nescioquid iamdudum audio hic tumultuari misera:
malemetuo ne Philumenae mage morbus adgravescat:
quod teAesculapiet teSalusnequid sit huius oro.
nunc ad eamvisam.
P A R M E N O
heusSostrata.
S O S T R A T A
hem.
P A R M E N O
iterum istincexcludere.
S O S T R A T A - 340
- ehemParmenotun hic eras? periiquid faciam misera?
non visamuxorem Pamphiliquom in proxumo hic sit aegra?
P A R M E NO
non visas? ne mittas quidem visendi causa quemquam.
namqui amat quoi odio ipsus estbis facere stulte duco:
laboreminanem ipsus capit et illi molestiam adfert. - 345
- tum filiustuos intro iit videreut venitquid agat.
S O S T R A TA
quid ais? an venit Pamphilus?
P A R M E N O
venit.
S O S T R A T A
dis gratiamhabeo.
hem istoc verbo animu' mihi redit et cura ex cordeexcessit.
P A R M E N O
iam ea te causa maxume nunc hocintro ire nolo;
nam si remittent quidpiam Philumenae dolores - 350
- omnem remnarrabitsciocontinuo sola soli
quae inter vos interveneritunde ortumst initium irae.
atque eccum video ipsum egredi: quamtristis[es]t!
S O S T R A T A
omi gnate!
P A M P H I L U S
mea matersalve.
SO S T R A T A
gaudeo venisse salvom.salvan
Philumenast?
P A M P H I L U S
meliusculast.
S O S T R A T A
utinam istuc itadi faxint! - 355
- quid tuigitur lacrumas? aut quid es tam tristi'?
P A M P H I L US
rectemater.
S O S T R A TA
quid fuit tumulti? dic mihi: an dolor repente invasit?
PA M P H I L U S
ita factumst.
S O S T R A T A
quidmorbi est?
P A M P H I L U S
febris.
S O S T R A T A
cotidiana?
PA M P H I L U S
ita aiunt.
i sodesintroconsequar iam temea mater.
S O S T R A TA
fiat. -
P A M P H I L U S
tupueris curreParmenoobviam atque is onera adiuta.
P A RM E N O - 360
- quid? nonsciunt ipsi viam domum qua veniant?
P A M P H I L US
cessas? - III
Pamphilus - P A M P H IL U S
Nequeo mearum rerum initium ullum invenire idoneum
undeexordiar narrare quae necopinanti accidunt;
partim quaeperspexi hisce oculispartim quae accepi auribus:
qua mepropter exanimatum citius eduxi foras. - 365
- nam modointro me ut corripui timidusalio suspicans
morbo me visurumadfectam ac sensi esse uxorem: ei mihi!
postquam me aspexereancillae advenisseilico omnes simul
laetae exclamant«venit»id quod me repente aspexerant.
sedcontinuo voltum earum sensi inmutari omnium - 370
- quia tamincommode illic fors obtulerat adventum meum.
una illaruminterea propere praecucurrit nuntians
me venisse: ego ei(u)svidendi cupidu' recta consequor.
postquam intro adveniextemplo eiu' morbum cognovi miser;
nam neque ut celari possettempu' spatium ullum dabat - 375
- neque vocealia ac res monebat ipsa poterat conqueri.
postquam aspexi«o facinus indignum» inquam et corripui ilico
me inde lacrumansincredibili re atque atroci percitus.
materconsequitur: iam ut limen exiremad genua accidit
lacrumansmisera: miseritumst. profecto hoc sic estut puto: - 380
- omnibu'nobis ut res dant sese ita magni atque humiles sumus.
hanchabere orationem mecum principio institit:
«o miPamphileabs te quam ob rem haec abierit causam vides;
namvitiumst oblatum virgini olim a nescioquo inprobo.
nunc hucconfugit te atque alios partum ut celaret suom.» - 385
- sed quomorata huiu' reminiscor nequeo quin lacrumem miser.
«quaequefors fortunast» inquit «nobis quae te hodieobtulit
per eam te obsecramus ambaesi ius si fas estuti
advorsa eiu' per te tecta tacitaque apud omnis sient.
siumquam erga te animo esse amico sensisti eammi Pamphile - 390
- sine laborehanc gratiam te uti sibi des pro illa nunc rogat.
ceterum deredducenda id facias quod in rem sit tuam.
parturire eam necgravidam esse ex te solus consciu's:
nam aiunt tecum postduobu' concubuisse [eam] mensibus.
tumpostquam ad te venitmensis agitur hic iam septimus: - 395
- quod tescire ipsa indicat res. nunc si potis estPamphile
maxumevolo doque operam ut clam partus eveniat patrem
atque adeoomnis. sed si id fieri non potest quin sentiant
dicam abortumesse: scio nemini aliter suspectum fore
quinquod verisimilestex te recte eum natum putent. - 400
- continuoexponetur: hic tibi nil est quicquam incommodi
et illi miseraeindigne factam iniuriam contexeris.»
pollicitus sumet servare in eo certumst quod dixi fidem.
nam de redducendaid vero ne utiquam honestum esse arbitror
nec faciametsi amorme graviter consuetudoque ei(u)s tenet. - 405
- lacrumoquae posthac futurast vita quom in mentem venit
solitudoque. ofortunaut numquam perpetuo's data!
sed iam prior amor me adhanc rem exercitatum reddidit
quem ego tum consilio missumfeci: idem [nunc] huc operam dabo.
adest Parmeno cum pueris:hunc minimest opus - 410
- in hac readesse; nam olim soli credidi
ea me abstinuisse in principioquom datast.
vereorsi clamorem ei(u)s hic crebro exaudiat
ne parturire intellegat. aliquo mihist
hinc ablegandu' dumparit Philumena. - IV
Parmeno· Sosia · Pamphilus - P A R M E NO
- 415
- Ain tu tibihoc incommodum evenisse iter?
S O S I A
non hercleverbisParmenodici potest
tantum quam re ipsa navigareincommodumst.
P A R M E N O
itan est?
S O S IA
o fortunatenescis quid mali
praeterieris qui numquam es ingressus mare. - 420
- nam aliasut mittam miseriasunam hanc vide:
dies triginta aut plus eoin navi fui
quom interea semper mortem exspectabam miser;
itausque advorsa tempestate usi sumus.
P A R M E N O
odiosum.
S O S I A
haud clam me est.denique hercle aufugerim - 425
- potius quamredeamsi eo mihi redeundum sciam.
P A R M E N O
olimquidem te causae inpellebant leves
quod nunc minitare facereut faceresSosia.
sed Pamphilum ipsum video stare ante ostium:
ite intro; ego hunc adibosiquid me velit. - - 430
- ereetiam[nunc] tu hic stas?
P A M P H I L U S
etquidem te exspecto.
P A R M E N O
quidest?
P A M P H I L U S
in arcem transcurso opus est.
PA R M E N O
quoi homini?
P A M PH I L U S
tibi.
P A R M E N O
inarcem? quid eo?
P A M P H I L U S
Callidemidemhospitem
Myconiumqui mecum una vectustconveni.
P AR M E N O
perii. vovisse hunc dicamsi salvos domum - 435
- redissetumquamut me ambulando rumperet?
P A M P H I L U S
quidcessas?
P A R M E N O
quid visdicam? an conveniam modo?
P A M P H I L U S
immo quodconstitui me hodie conventurum eum
non possene me frustrailli exspectet. vola.
P A R M E N O
at non novi homini'faciem.
P A M P H I L U S
atfaciam ut noveris: - 440
- magnu'rubicundu' crispu' crassu' caesius
cadaverosa facie.
PA R M E N O
di illum perduint!
quidsi non veniet? maneamne usque ad vesperum?
P A M P H I L US
maneto: curre.
P A R M E N O
nonqueo: ita defessu' sum. -
P A M P H I L U S
ille abiit.quid agam infelix? prorsus nescio - 445
- quo pactohoc celem quod me oravit Myrrina
suae gnatae partum; nam memiseret mulieris.
quod potero faciamtamen ut pietatem colam;
nam me parenti potiu' quam amori obsequi
oportet. attateccum Phidippum et patrem - 450
- video:horsum pergunt. quid dicam hisce incertu' sum.
- V
Laches· Phidippus · Pamphilus - L A C H ES
Dixtin dudum illam dixisse se exspectare filium?
P H ID I P P U S
factum.
L A C H E S
venisseaiunt: redeat.
P A M P H I L U S
causamquam dicam patri
quam ob rem non redducam nescio.
L A CH E S
quem ego hic audivi loqui?
PA M P H I L U S
certum offirmare est viam me quam decrevipersequi.
L A C H E S - 455
- ipsus estde quo hoc agebam tecum.
P A M P H I L U S
salvemi pater.
L A C H E S
gnate misalve.
P H I D IP P U S
bene factum te advenissePamphile;
atque adeoid quod maxumumstsalvom atque validum.
P A M P H I L U S
creditur.
LA C H E S
advenis modo?
P A M P H I L U S
.
L A C H E S
cedoquid reliquitPhania
consobrinu' noster?
P A M P H I L U S
sanehercle homo voluptati obsequens - 460
- fuit dumvixit; et qui sic sunt haud multum heredem iuvant
sibi verohanc laudem relinquont «vixitdum vixitbene.»
L A C H E S
tum tu igitur nil attulisti plus una hacsententia?
P A M P H I L U S
quidquid est id quodreliquitprofuit.
L A C H E S
immoobfuit;
nam illum vivom et salvom vellem.
P H I D I P PU S
inpune optare istuc licet: - 465
- ill'revivescet iam numquam; et tamen utrum malis scio.
L A C HE S
heri Philumenam ad se accersi hic iussit. dic iussisse te.
P H I D I P P U S
noli fodere. iussi.
L A C H ES
sed eam iam remittet.
P H I DI P P U S
scilicet.
P A M P H IL U S
omnem rem scio ut sit gesta: adveniens audivi modo.
LA C H E S
at istos invidos di perdant qui haec lubenternuntiant.
P A M P H I L U S - 470
- ego me sciocavisse ne ulla merito contumelia
fieri a vobis posset; idquesi nunc memorare hic velim
quam fideli animo et benigno inillam et clementi fui
vere possumni te ex ipsa haec magevelim resciscere;
namque eo pacto maxume apud te meo eritingenio fides - 475
- quom illaquae nunc in me iniquastaequa de me dixerit.
neque mea culpahoc discidium evenisseid testor deos.
sed quando sese esseindignam deputat matri meae
quae concedat cui(u)sque morestoleret sua modestia
neque alio pacto componi potest inter easgratia - 480
- segregandaaut mater a me estPhidippeaut Philumena.
nunc me pietasmatri' potiu' commodum suadet sequi.
L A C H E S
Pamphilehaud invito ad auris sermo mi accessit tuos
quom tepostputasse omnis res prae parente intellego;
verum vide neinpulsus ira prave insistasPamphile.
P A M P H I L U S - 485
- quibus irispulsu' nunc in illam iniquo' sim
quae numquam quicquam erga mecommeritastpater
quod nollemet saepe quod vellem meritamscio?
amoque et laudo et vehementer desidero;
nam fuisseerga me miro ingenio expertu' sum; - 490
- illiqueexopto ut relicuam vitam exigat
cum eo viro me qui sitfortunatior
quandoquidem illam a me distrahit necessitas.
PH I D I P P U S
tibi id in manust ne fiat.
L A C H ES
si sanus sies:
iube illam redire.
P A M P H I L U S
non estconsiliumpater: - 495
- matrisservibo commodis.
L A C H E S
quoabis? mane
maneinquam: quo abis? -
P H I D I P P US
quae haec est pertinacia?
L AC H E S
dixinPhidippehanc rem aegre laturum esse eum?
quamob rem te orabam filiam ut remitteres.
P H I D I P P US
non credidi edepol adeo inhumanum fore. - 500
- ita nunc issibi me supplicaturum putat?
si est ut velit redducere uxoremlicet;
sin aliost animorenumeret dotem huceat.
L AC H E S
ecce autem tu quoque proterve iracundus es!
P HI D I P P U S
percontumax redisti huc nobisPamphile!
LA C H E S - 505
- decedet iamira haecetsi merito iratus est.
P H I D I P P U S
quiapaullum vobis accessit pecuniae
sublati animi sunt.
LA C H E S
etiam mecum litigas?
PH I D I P P U S
deliberet renuntietque hodie mihi
velitne annonut aliisi huic non estsiet.
L A C H E S - 510
- Phidippeadesaudi paucis. - abiit. quid mea?
postremo inter setransigant ipsi ut lubet
quando nec gnatu' neque hic miquicquam obtemperant
quae dico parvi pendunt. porto hociurgium
ad uxorem quoi(u)s haec fiunt consilio omnia - 515
atque ineam hoc omne quod mihi aegrest evomam.
-
- A C T VS IV
- I
Myrrina· Phidippus - M Y R R I NA
Periiquid agam? quo me vortam? quid viro meo respondebo
misera? nam audivisse vocem pueri visust vagientis;
itacorripuit derepente tacitu' sese ad filiam.
quod si rescieritpeperisse eamid qua causa clam me habuisse - 520
- dicam nonedepol scio.
sed ostium concrepuit. credo ipsum exire ad me:nulla sum.
P H I D I P P U S
uxor ubi me ad filiam iresensitse duxit foras:
atque eccam: video. quid aisMyrrina?heus tibi dico.
M Y R R I N A
mihinevir?
P H I D I P P U S
vir ego tuo' sim? tu virum me authominem deputas adeo esse? - 525
- nam siutrumvis horummulierumquam tibi visus forem
non sicludibrio tuis factis habitus essem.
M Y R R I NA
quibus?
P H I D I P P US
at rogitas?
peperit filia: hemtaces? ex qui?
M Y R R I N A
istucpatrem rogare est aequom.
perii! ex quo censes nisi ex illoquoi datast nuptum obsecro?
P H I D I P P U S
credo:neque adeo arbitrari patris est aliter. sed demiror - 530
- quid sitquam ob rem hunc tanto opere omnis nos celare volueris
partumpraesertim quom et recte et tempore suo pepererit.
adeonpervicaci esse animo ut puerum praeoptares perire
ex quofirmiorem inter nos fore amicitiam posthac scires
potiu' quamadvorsum animi tui lubidinem esset cum illo nupta! - 535
- ego etiamillorum esse hanc culpam credidiquae test penes.
M Y R RI N A
misera sum.
P H I D I P P U S
utinamsciam ita esse istuc! sed nunc mi in mentem venit
de hac requod locuta es olimquom illum generum cepimus:
nam negabasnuptam posse filiam tuam te pati
cum eo qui meretricem amaretqui pernoctaret foris.
M Y R R I N A - 540
- (quamviscausam hunc suspicari quam ipsam veram mavolo.)
P H I D I PP U S
multo priu' scivi quam tu illum habere amicamMyrrina;
verum id vitium numquam decrevi esse ego adulescentiae;
namid [omnibus] innatumst. at pol iam aderit se quoque etiam quomoderit.
sed ut olim te ostendistieadem esse nil cessavistiusque adhuc - 545
- ut filiamab eo abduceres neu quod ego egissem esset ratum.
id nunc resindicium haec facit quo pacto factum volueris.
M Y R R I NA
adeon me esse pervicacem censesquoi mater siem
ut eoessem animosi ex usu esset nostro hoc matrimonium?
P H ID I P P U S
tun prospicere aut iudicare nostram in rem quod sitpotes? - 550
- audisti exaliquo fortasse qui vidisse eum diceret
exeuntem aut introeuntem ad amicam. quid tum postea?
si modeste ac raro haecfecitnonne ea dissimulare nos
magis humanumst quam dareoperam id scire qui nos oderit?
nam si is posset ab ea sesederepente avellere - 555
- quicum totconsuesset annosnon eum hominem ducerem
nec virum sati'firmum gnatae.
M Y R R I N A
mitteadulescentem obsecro
et quae me peccasse ais. abisolu' solumconveni
roga velitne uxorem an non: si est ut dicat velle se
redde; sin est autem ut nolitrecte ego consului meae.
PH I D I P P U S - 560
- siquidemille ipse non volt et tu sen[si]sti in eo esseMyrrina
peccatumaderam quoi(u)s consilio fuerat ea par prospici.
quam ob remincendor ira esse ausam facere haec te iniussu meo.
interdicone extulisse extra aedis puerum usquam velis.
sed ego stultiormeis dictis parere hanc qui postulem. - 565
- ibo introatque edicam servis nequoquam ecferri sinant. -
M Y R R I NA
nullam pol credo mulierem me miseriorem vivere:
nam ut hiclaturus hoc sitsi ipsam rem ut siet resciverit
non edepolclam me estquom hoc quod leviust tam animo irato tulit;
necqua via sententia eiu' possit mutari scio. - 570
- hoc mi unumex plurumis miseriis relicuom fuerat malum
si puerum ut tollamcogitquoi(u)s nos qui sit nescimus pater.
nam quomcompressast gnataforma in tenebris nosci non quitast
nequedetractum ei tum quicquamst qui posset post nosci qui siet;
ipseeripuit viin digito quem habuitvirgini abiens anulum. - 575
- simulvereor Pamphilum ne orata nostra nequeat diutius
celarequomsciet alienum puerum tolli pro suo. - II
Sostrata · Pamphilus · (Laches) - S O S T R AT A
Non clam me estgnate mitibi me esse suspectamuxoremtuam
propter meos mores hinc abisseetsi ea dissimulas sedulo.
verum ita me di ament itaque optingant ex te quae exoptem mihiut - 580
- numquamsciens commerui merito ut caperet odium illam mei.
teque antequod me amare rebarei rei firmasti fidem;
nam mi intu' tuo'pater narravit modo quo pacto me habueris
praepositam amorituo: nunc tibi me certumst contra gratiam
referre ut apud mepraemium esse positum pietati scias. - 585
- miPamphilehoc et vobis et meae commodum famae arbitror:
ego rusabituram hinc cum tuo me esse certo decrevi patre
ne meapraesentia obstet neu causa ulla restet relicua
quin tuaPhilumena ad te redeat.
P A M P H I L U S
quaesoquid istuc consilist?
illi(u)s stultitia victa ex urbe tu rushabitatum migres? - 590
- haudfaciesneque sinam ut qui nobismatermale dictum velit
meapertinacia esse dicat factumhaud tua modestia.
tum tuasamicas te et cognatas deserere et festos dies
mea causa nolo.
S O S T R A T A
nil pol iamistaec mihi res voluptatis ferunt:
dum aetati' tempu' tulitperfuncta sati' sum: satias iam tenet - 595
- studiorumistorum. haec mihi nunc curast maxuma ut nequoi mea
longinquitasaetatis obstet mortemve exspectet meam.
hic video me esseinvisam inmerito: tempust me concedere.
sic optumeut egoopinoromnis causas praecidam omnibus:
et me hac suspicioneexsolvam et illis morem gessero. - 600
- sine meobsecro hoc effugere volgu' quod male audit mulierum.
P A MP H I L U S
quam fortunatu' ceteris sum rebusabsque una hacforet
hanc matrem habens talemillam autem uxorem!
SO S T R A T A
obsecromi Pamphile
nontute incommodam remut quaeque estin animum induces pati?
sicetera ita sunt ut vis itaque uti esse ego illa[m] existumo - 605
- mi gnateda veniam hanc mihiredduc illam.
P A M P H I L US
vae misero mihi!
S O S T R A TA
et mihi quidem; nam haec res non minu' me male habet quam tegnate mi.
III Laches · Sostrata ·Pamphilus
L A C H E S
Quem cum istoc sermonem habuerisprocul hinc stans accepiuxor.
istuc est saperequiubiquomque opu' sit animum possis flectere;
quod sit faciundumfortasse postidem hoc nunc si feceris.
S O S T R A T A - 610
- fors fuatpol.
L A C H E S
abi rus ergohinc: ibi ego te et tu me feres.
S O S T R A T A
speroecastor.
L A C H E S
i ergointro et compone quae tecum simul
ferantur: dixi.
S O ST R A T A
ita ut iubes faciam. -
PA M P H I L U S
pater.
L A C H ES - 615
- quid visPamphile?
P A M P H I L U S
hincabire matrem? minime.
L A C H E S
quidita istuc vis?
P A M P H I L U S
quia de uxore incertu'sum etiam quid sim facturus.
L A C H E S
quidest?
quid vis facere nisi redducere?
P A M P H I L US
equidem cupio et vix contineor;
sednon minuam meum consilium: ex usu quod est id persequar:
credoea gratia concordes [magis]si non redducamfore.
L A C HE S
nescias: verum id tua refert nil utrum illaec fecerint
quando haec aberit. odiosa haec est aetas adulescentulis. - 620
- e medioaequom excedere est: postremo nos iam fabulae
sumu'Pamphile«senex atque anus.»
sed video Phidippumegredi per tempus: accedamus.
IV Phidippus ·Laches · Pamphilus
P H I D I P P U S
Tibiquoque edepol sum iratusPhilumena
graviter quidem; namhercle factumst abs te turpiter. - 625
- etsi tibicausast de hac re: mater te inpulit.
huic vero nullast.
LA C H E S
opportune te mihi
Phidippein ipso tempore ostendis.
P H I D I P P U S
quidest?
P A M P H I L U S
quid respondebo his? aut quopacto hoc aperiam?
L A C H E S
dic filiae rusconcessurum hinc Sostratam - 630
- nerevereatur minu' iam quo redeat domum.
P H I D I P P US
ah
nullam de his rebu' culpamcommeruit tua:
a Myrrina haec sunt mea uxore exorta omnia.
<PA M P H I L U S>
mutatio fit.
<P H I D I P P U S>
ea nos perturbatLache.
P A MP H I L U S
dum ne redducamturbent porro quam velint.
PH I D I P P U S - 635
- egoPamphileesse inter nossi fieri potest
adfinitatem hancsane perpetuam volo;
sin est ut aliter tua siet sententia
accipias puerum.
P A M P H I L U S
sensitpeperisse: occidi.
L A C H E S
puerum? quem puerum?
PH I D I P P U S
natus est nobis nepos. - 640
- nam abductaa vobis praegnas fuerat filia
neque fuisse praegnatem umquamante hunc scivi diem.
L A C H E S
beneita me di amentnuntiaset gaudeo
natumtibi illam salvam. sed quid mulieris
uxorem habes aut quibu' moratam moribus? - 645
- nosne hoccelatos tam diu! nequeo satis
quam hoc mihi videtur factumprave proloqui.
P H I D I P P U S
non tibi illud factumminu' placet quam mihiLache.
P A M P H I L U S
etiamsidudum fuerat ambiguom hoc mihi
nunc non est quom eam[con]sequitur alienus puer.
L A C H E S - 650
- nulla tibiPamphilehic iam consultatiost.
P A M P H I L U S
perii.
L A C H E S
hunc videre saepeoptabamus diem
quom ex te esset aliqui' qui te appellaretpatrem.
evenit: habeo gratiam dis.
P A M P H I L US
nullu' sum.
L A C H E S
redducuxorem ac noli advorsari mihi.
P A M P H I L U S - 655
- patersiex me illa liberos vellet sibi
aut sese mecum nuptamsati'certo scio
non clam me haberet quae celasse intellego.
nuncquom eius alienum esse animum a me sentiam
(nec conventuruminter nos posthac arbitror) - 660
- quam ob remredducam?
L A C H E S
mater quodsuasit sua
adulescens mulier fecit. mirandum[ne] id siet?
censen te posse reperire ullam mulierem
quae careat culpa?an quia non delincunt viri?
P H I D I P P U S
vosmetvidete iamLache et tu Pamphile - 665
- remissanopu' sit vobis redductan domum.
uxor quid faciat in manu nonest mea:
neutra in re vobis difficultas a me erit.
sed quidfaciemu' puero?
L A C H E S
ridiculerogas:
quidquid futurumsthuic suom reddas scilicet - 670
- ut alamu'nostrum.
P A M P H I L U S
quemipse neglexit pater
ego alam?
L A C H E S
quiddixti? eho an non alemu'Pamphile?
prodemu' quaeso potiu'?quae haec amentiast?
enimvero prorsu' iam tacere non queo;
namcogis ea quae nolo ut praesente hoc loquar. - 675
- ignarumcenses tuarum lacrumarum esse me
aut quid sit id quodsollicitare ad hunc modum?
primum hanc ubi dixti causamtepropter tuam
matrem non posse habere hanc uxorem domi
pollicitast ea se concessuram ex aedibus. - 680
- nuncpostquam ademptam hanc quoque tibi causam vides
puer quia clamtest natu'nactus alteram es.
erras tui animi si me esseignarum putas.
aliquando tandem huc animum ut adiungas tuom.
quam longum spatium amandi amicam tibi dedi! - 685
- sumptusquos fecisti in eam quam animo aequo tuli!
egi atque oravitecum uxorem ut duceres
tempus dixi esse: inpulsu duxisti meo;
quae tum obsecutu' mihi fecisti ut decuerat.
nunc animumrursum ad meretricem induxti tuom; - 690
- quoi tuobsecutu' facis huic adeo iniuriam.
nam in eandem vitam terevolutum denuo
video esse.
P A M P H I L U S
mene?
L A C H E S
te ipsum: et facisiniuriam;
confingi' falsas causas ad discordiam
ut cumilla vivastestem hanc quom abs te amoveris. - 695
- sensitqueadeo uxor; nam ei causa alia quae fuit
quam ob rem abs teabiret?
P H I D I P P U S
planehic divinat: nam id est.
P A M P H I L U S
daboiusiurandum nil esse istorum mihi.
L A C H E S
ah
redduc uxorem aut quam ob rem non opu' sit cedo.
P A MP H I L U S
non est nunc tempu'.
L A C H E S
puerumaccipias; nam is quidem - 700
- in culpanon est: post de matre videro.
P A M P H I L U S
omnibu'modis miser sum nec quid agam scio;
tot nunc me rebu' miserumconcludit pater.
abibo hincpraesens quando promoveo parum.
nam puerum iniussu credo non tollent meo - 705
- praesertimin ea re quom sit mi adiutrix socrus.
L A C H E S
fugis?hemnec quicquam certi respondes mihi?-
num tibi videtur esseapud sese? sine:
puerumPhidippemihi cedo: ego alam.
PH I D I P P U S
maxume.
non mirumfecit uxor [mea] si hoc aegre tulit: - 710
- amaraemulieres suntnon facile haec ferunt.
propterea haec irast;nam ipsa narravit mihi.
id ego hoc praesente tibi nolueramdicere
neque illi credebam primo: nunc verum palamst.
namomnino abhorrere animum huic video a nuptiis.
L A C H E S - 715
- quid ergoagamPhidippe? quid das consili?
P H I D I P P U S
quidagas? meretricem hanc primum adeundam censeo:
oremus accusemu'graviu' denique
minitemur si cum illo habuerit rem postea.
LA C H E S
faciam ut mones. eho puer<e>curre ad Bacchidemhanc - 720
- vicinamnostram: huc evoca verbis meis.
et te oro porro in hac readiutor sis mihi.
P H I D I P P U S
ah
iamdudum dixi idemque nunc dicoLache:
manere adfinitatemhanc inter nos volo
si ullo modo est ut possit: quod sperofore. - 725
sed vinadesse me una dum istam convenis?
L A C H E S
immo veroabialiquam puero nutricem para.
-
- A C T VS V
- I
Bacchis· Laches - B A C C H IS
Non hoc de nihilost quod Laches me nunc conventam esseexpetit;
nec pol me multum fallit quin quod suspicor sit quodvelit.
L A C H E S
videndumst ne minu' propter iram hancimpetrem quam possi<e>m - 730
- aut nequidfaciam plus quod post me minu' fecisse satiu' sit.
adgrediar.Bacchi'salve.
B A C C H I S
salveLache.
L AC H E S
credo edepol te non nil mirariBacchis
quid sit quapropter te huc foras puerum evocare iussi.
B A C C H I S
ego pol quoque etiam timida sum quom venitmi in mentem quae sim - 735
- ne nomenmihi quaesti obsiet; nam mores facile tutor.
L A C H E S
sivera dici' nil tibist a me periclimulier;
nam iam aetate easum ut non siet peccato mi ignosci aequom:
quo magis omnis rescautius ne temere faciam adcuro.
nam si id facis facturave esbonas quod par est facere - 740
- inscitumofferre iniuriam tibi [me] inmerenti iniquom est.
B A C C HI S
est magna ecastor gratia de istac re quam tibi habeam;
namqui post factam iniuriam se expurget parum mi prosit.
sed quidistuc est?
L A C H E S
meumreceptas filium ad te Pamphilum.
B A C C H I S
ah.
L A C H E S
sine dicam: uxorem hanc priu' quam duxitvostrum amorem pertuli. - 745
- mane:nondum etiam dixi id quod volui. hic nunc uxorem habet:
quaerealium tibi firmiorem [amicum] dum tibi tempu' consulendi est;
namneque ille hoc animo erit aetatem neque pol tu eadem istac aetate.
B A C C H I S
quis id ait?
L A C H ES
socrus.
B A C C H I S
men?
L A C H E S
te ipsam: et filiamabduxit suam
puerumque ob eam rem clam voluitnatu' qui estexstinguere.
B A C C H I S - 750
- aliud siscirem qui firmare meam apud vos possem fidem
sanctius quamiusiurandumid pollicerer tibiLache
me segregatum habuisseuxorem ut duxita me Pamphilum.
L A C H E S
lepida es.sed scin quid volo potius sodes facias?
B A C C H IS
quid vis? cedo.
L A C H ES
eas ad mulieres huc intro atque istuc iusiurandum idem - 755
- polliceareillis. exple animum is teque hoc crimine expedi.
B A C C HI S
faciam quod polsi esset alia ex hoc quaestuhaud faceretscio
ut de tali causa nuptae mulieri se ostenderet.
sednolo esse falsa fama gnatum suspectum tuom
nec leviorem vobisquibus est minime aequomeum viderier - 760
- inmerito;nam meritu' de me est quod queam illi ut commodem.
L A C HE S
facilem benivolumque lingua tua iam tibi me reddidit:
namnon sunt solae arbitratae haec; ego quoque etiam credidi.
nuncquam ego te esse praeter nostram opinionem comperi
fac eademut sis porro: nostra utere amicitia ut voles. - 765
- aliter sifacies - reprimam me ne aegre quicquam ex me audias.
verum hocmoneo unumqualis sim amicus aut quid possiem
potiu' quaminimicuspericlum facias. - II
Phidippus · Laches · Bacchis - P H I D I PP U S
Nil apud me tibi
defieripatiarquin quod opu' sit benigne praebeatur.
sed quom tusatura atque ebria eri'puer ut satur sit facito.
L A C HE S - 770
- nostersocervideovenit: puero nutricem adducit.
PhidippeBacchisdeierat persancte . . .
P H I D I P P U S
haecineast?
L A C H E S
haec est.
PH I D I P P U S
nec pol istae metuont deos neque eas respiceredeos opinor.
B A C C H I S
ancillas dedo: quolubetcruciatu per me exquire.
haec res hic agitur: Pamphilo mefacere ut redeat uxor - 775
- oportet:quod si perficio non paenitet me famae
solam fecisse id quodaliae meretrices facere fugitant.
L A C H E S
Phidippenostras mulieres suspectas fuisse falso
nobis in re ipsainvenimus: porro hanc nunc experiamur.
nam si compereritcrimini tua se uxor credidisse - 780
- missam iramfaciet; sin autem est ob eam rem iratu' gnatus
quod peperituxor clamid levest: cito ab eo haec ira abscedet.
profecto inhac re nil malist quod sit discidio dignum.
P H I D I P P US
velim quidem hercle.
L A C H E S
exquire:adest: quod sati' sit faciet ipsa.
P H I D I P P U S
quidmihi istaec narras? an quia non tute ipse dudum audisti - 785
- de hac reanimu' meus ut sitLaches? illis modo explete animum.
L AC H E S
quaeso edepolBacchi'quod mihi es pollicita tute utserves.
B A C C H I S
ob eam rem vin ego introeam?
LA C H E S
iatque exple animum iscogeut credant.
B A C C H I S
eoetsi scio pol is fore meumconspectum invisum hodie.
nam nupta meretrici hostis estaviro ubi segregatast.
L A C H E S - 790
- at haecamicae eruntubi quam ob rem adveneris resciscent.
P H I DI P P U S
at easdem amicas fore tibi promitto rem ubi cognorint;
nam illas errore et te simul suspicione exsolves.
B A CC H I S
periipudet Philumenae. me sequimini huc intro ambae. -
L A C H E S
quid est quod mihi malim quam quod huicintellego evenire - 795
- ut gratiamineat sine suo dispendio et mihi prosit?
nam si est ut haecnunc Pamphilum vere ab se segregarit
scit sibi nobilitatem exeo et rem natam et gloriam esse:
referet gratiam ei unaque nossibi opera amicos iunget. - III
Parmeno · Bacchis - P A R M E NO
Edepol ne meam erus esse operam deputat parvi preti - 800
- qui ob remnullam misit frustra ubi totum desedi diem
Myconium hospitemdum exspecto in arce Callidemidem.
itaque ineptus hodie dumilli sedeout quisque venerat
accedebam: «adulescensdicdum quaeso mies tu Myconius?»
«nonsum.» «at Callidemides?»«non.» «hospitem ecquem Pamphilum - 805
- hichabes?» omnes negabant: neque eum quemquam esse arbitror.
denique hercle iam pudebat: abii. sed quid Bacchidem
abnostro adfine exeuntem video? quid huic hic est rei?
B A CC H I S
Parmenoopportune te offers: propere curre adPamphilum.
P A R M E N O
quid eo?
B A C C H IS
dic me orare ut veniat.
P A RM E N O
ad te?
B A C C H IS
immo ad Philumenam.
P A R M EN O - 810
- quid reiest?
B A C C H I S
tua quod nilrefert percontari desinas.
P A R M E N O
nil aliuddicam?
B A C C H I S
etiam:cognosse anulum illum Myrrinam
gnatae suae fuisse quem ipsusolim mi dederat.
P A R M E N O
scio.
tantumne est?
B A C C H I S
tantum:aderit continuo hoc ubi ex te audi<v>erit.
sed cessas?
P A R M E N O
minime equidem;nam hodie mihi potestas haud datast; - 815
- itacursando atque ambulando totum hunc contrivi diem.
B A C CH I S
Quantam obtuli adventu meo laetitiam Pamphilo hodie!
quotcommodas res attuli! quot autem ademi curas!
gnatum eirestituoqui paene harunc ipsi(u)sque opera periit;
uxoremquam numquam est ratus posthac se habiturumreddo; - 820
- qua resuspectu' suo patri et Phidippo fuitexsolvi:
hic adeo hisrebus anulus fuit initium inveniundis.
nam memini abhinc mensisdecem fere ad me nocte prima
confugere anhelantem domum sinecomitevini plenum
cum hoc anulo: extimui ilico: «miPamphile» inquam «amabo - 825
- quidexanimatu's obsecro? aut unde anulum istum nactu's?
dicmi.» ille alias res agere se simulare. postquam id video
nescioquid suspicarier mage coepiinstare ut dicat.
homose fatetur vi in via nescioquam compressisse
dicitque seseilli anulumdum luctatdetraxisse. - 830
- eum haeccognovit Myrrina in digito modo me habente[m]
rogat unde sit:narro omnia haec: inde est cognitio facta
Philumenam compressamesse ab eo et filium inde hunc natum.
haec tot propter megaudia illi contigisse laetor:
etsi hoc meretrices aliaenolunt; neque enim est in rem nostram - 835
- ut quisquamamator nuptiis laetetur. verum ecastor
numquam animum quaestigratia ad malas adducam partis.
ego dum illo licitumst usa sumbenigno et lepido et comi.
incommode mihi nuptiis evenitfactum fateor:
at pol me fecisse arbitror ne id merito mieveniret. - 840
- multa exquo fuerint commodaei(u)s incommoda aequomst ferre.
- IV
Pamphilus · Parmeno · Bacchis - P A M P H IL U S
Videmi Parmenoetiam sodes ut mi haec certa et claraattuleris
ne me in breve conicias tempu' gaudio hoc falsofrui.
P A R M E N O
visumst.
P A M P H I L US
certen?
P A R M E NO
certe.
P A M P H I L US
deu' sum si hoc itast.
P A R ME N O
verum reperies.
P A M P HI L U S
manedum sodes: timeo ne aliud credam atque aliudnunties.
P A R M E N O - 845
- maneo.
PA M P H I L U S
sic te dix[iss]e opinorinvenisse Myrrinam
Bacchidem anulum suom habere.
P A RM E N O
factum.
P A M P H I L US
eum quem olim ei dedi:
eaque hocte mihi nuntiare iussit. itanest factum?
P A R M E NO
itainquam.
P A M P H I L US
quis me est fortunatior venustati'que adeo plenior?
egonpro hoc te nuntio qui donem? qui? qui? nescio.
P A R M E NO - 850
- at egoscio.
P A M P H I L U S
quid?
P A R M E N O
nihilo enim;
namneque in nuntio neque in me ipso tibi boni quid sit scio.
PA M P H I L U S
egon qui ab Orco mortuom me reducem in lucemfeceris
sinam sine munere a me abire? ah nimium me ignavomputas.
sed Bacchidem eccam video stare ante ostium: - 855
- meexspectat credo: adibo.
B A C C H I S
salvePamphile.
P A M P H I L U S
o Bacchiso mea Bacchi'servatrix mea!
B A C C H I S
bene factum et volup est.
P A M P H I L U S
factis utcredam facis;
antiquamque adeo tuam venustatem obtines
utvoluptati obitu' sermo adventu' tuo'quoquomque adveneris - 860
- sempersiet.
B A C C H I S
at tuecastor morem antiquom atque ingenium obtines
ut unus hominumhomo te vivat numquam quisquam blandior.
P A M P H I L US
hahahaetun mihi istuc?
B A C C H I S
recteamastiPamphileuxorem tuam;
nam numquam ante hunc diem meisoculis eamquod nossemvideram:
perliberali' visast.
PA M P H I L U S
dic verum.
B A CC H I S
ita me di amentPamphile.
PA M P H I L U S - 865
- dic miharunc rerum numquid dixti iam patri?
B A C C H IS
nil.
P A M P H I L US
neque opus est
adeo muttito.placet non fieri hoc itidem ut in comoediis
omnia omnes ubiresciscunt. hic quos par fuerat resciscere
sciunt; quos nonautem aequomst scire neque resciscent neque scient.
B A C CH I S
immo etiam qui hoc occultari facilius credas dabo. - 870
- Myrrina itaPhidippo dixit iureiurando meo
se fidem habuisse et proptereate sibi purgatum.
P A M P H I L U S
optumest:
speroque hanc rem esse eventuram nobis ex sententia. -
PA R M E N O
erelicetne scire ex te hodiequid sit quod feciboni?
aut quid istuc est quod vos agiti'?
P A M P H I LU S
non licet.
P A R M E NO
tamen suspicor: - 875
- ego hunc abOrco mortuom quo pacto . . . !
P A M P H I L US
nescisParmeno
quantum hodieprofueris mihi et ex quanta aerumna extraxeris.
P A R M E NO
immo vero scioneque [hoc] inprudens feci.
P A M P HI L U S
ego istuc sati' scio.
PA R M E N O
an
temere quicquamParmeno praetereat quod facto usu' sit?
P A M P H I L US
sequere me introParmeno.
P A R M E N O
sequor.equidem plus hodie boni - 880
feciinprudens quam sciens ante hunc diem umquam.
C A N T OR
plaudite!
- DI D A S C A L I A
- I
IncipitTerenti Hecyra. Acta ludis Megalensibus Sexto Iulio Caesare Cn.Cornelio Dolabella aedilibus curulibus. Modos fecit Flaccus Clauditibis paribus tota. Graeca Menandru. Facta est V. Acta primo sineprologo data; secundo Cn. Octavio Tito Manlio cos. relata est LucioAemilio Paulo ludis funeralibus; non est placita; tertio relata estQ. Fulvio Luc. Marcio aedilibus curulibus. Egit Luc. Ambivius Luc.Sergius Turpio; placuit.
II
Incipit <Terenti>Hecyra. Acta ludis Romanis Sex. Iul. Caes. Cn. Cornelio aedilibuscurulibus. Non est peracta. Modos fecit Flaccus Claudi tibiisparilibus tota[m]. Cn. Octavio T. Manlio cos. relata est iterum L.Aemelio Paulo ludis funebribus. relata est tertio Q. Fulvio L.Martio aedil. curul.
C. S u l p i c i A p ol l i n a r i s p e r o c h i a
Uxorem ducit PamphilusPhilumenam
cui quondam ignorans virgini vitiumobtulit
cuiusque per vim quem detraxit anulum
dederat amicaeBacchidi meretriculae. - 5
- deinprofectus in Imbrum est: nuptam haud attigit.
hanc mater uterogravidamne id sciat socrus
ut aegram ad sese transfert.revenit Pamphilus
deprendit partumcelat; uxoremtamen
recipere non volt. pater incusat Bacchidis - 10
amorem. dum se purgat Bacchisanulum
mater vitiataeforte adgnoscit Myrrina.
uxorem recipit Pamphilius cumfilio.