|
| Prologo | PROLOGVS |
|
| Salutemprimum iam a principio propitiam |
| mihiatque vobisspectatoresnuntio. |
| apportovobis Plautumlingua non manu |
| quaesout benignis accipiatis auribus. |
5 | nuncargumentum accipite atque animum advortite; |
| quampotero in verba conferam paucissuma. |
| atquehoc poetae faciunt in comoediis: |
| omnisres gestas esse Athenis autumant |
| quoillud vobis graecum videatur magis; |
10 | egonusquam dicam nisi ubi factum dicitur. |
| atqueadeo hoc argumentum graecissattamen |
| nonatticissatverum sicilicissitat. |
| huicargumento antelogium hoc fuit; |
| nuncargumentum vobis demensum dabo |
15 | nonmodioneque trimodioverum ipso horreo: |
| tantumad narrandum argumentum adest benignitas. |
| mercatorquidam fuit Syracusis senex |
| eisunt nati filii gemini duo |
| itaforma simili pueriut mater sua |
20 | noninternosse posset quae mammam dabat |
| nequeadeo mater ipsa quae illos pepererat |
| utquidem ille dixit mihiqui pueros viderat: |
| egoillos non vidine quis vostrum censeat. |
| postquamiam pueri septuennes suntpater |
25 | oneravitnavem magnam multis mercibus; |
| imponitgeminum alterum in navem pater |
| Tarentumavexit secum ad mercatum simul |
| illumreliquit alterum apud matrem domi. |
| Tarentiludi forte erantcum illuc venit. |
30 | mortalesmultiut ad ludosconvenerant: |
| pueraberravit inter homines a patre. |
| Epidamniensisquidam ibi mercator fuit |
| ispuerum tollit avehitque Epidamnium. |
| patereius autem postquam puerum perdidit |
35 | animumdesponditeaque is aegritudine |
| paucisdiebus post Tarenti emortuost. |
| postquamSyracusas de ea re rediit nuntius |
| adavom puerorumpuerum surruptum alterum |
| patremquepueri Tarenti esse emortuom |
40 | immutatnomen avos huic gemino alteri; |
| itaillum dilexitqui subruptustalterum: |
| illiusnomen indit illi qui domi est |
| Menaechmoidem quod alteri nomen fuit; |
| etipsus eodem est avos vocatus nomine |
45 | (proptereaillius nomen memini facilius |
| quiaillum clamore vidi flagitarier). |
| nemox erretisiam nunc praedico prius: |
| idemest ambobus nomen geminis fratribus. |
| nuncin Epidamnum pedibus redeundum est mihi |
50 | uthanc rem vobis examussim disputem. |
| siquis quid vestrum Epidamnum curari sibi |
| velitaudacter imperato et dicito |
| sedita ut det unde curari id possit sibi. |
| namnisi qui argentum dederitnugas egerit; |
55 | quidederitmagis maiores nugas egerit. |
| verumilluc redeo unde abiiatque uno asto in loco. |
| Epidamniensisillequem dudum dixeram |
| geminumillum puerum qui surrupuit alterum |
| eiliberorumnisi divitiaenil erat: |
60 | adoptatillum puerum surrupticium |
| sibifilium eique uxorem dotatam dedit |
| eumqueheredem fecitquom ipse obiit diem. |
| namrus ut ibat forteut multum pluerat |
| ingressusfluvium rapidum ab urbe haud longule |
65 | rapidusraptori pueri subduxit pedes |
| abstraxitquehominem in maximam malam crucem. |
| illidivitiae evenerunt maximae. |
| isillic habitat geminus surrupticius. |
| nuncille geminusqui Syracusis habet |
70 | hodiein Epidamnum veniet cum servo suo |
| huncquaeritatum geminum germanum suom. |
| haecurbs Epidamnus estdum haec agitur fabula: |
| quandoalia ageturaliud fiet oppidum; |
| sicutfamiliae quoque solent mutarier: |
75 | modoni caditat lenomodo adulescensmodo senex |
| paupermendicusrexparasitushariolus |
76a | ... ...... |
|
|
| Atto 1Scena 1 | Penicvlvs |
|
| Iuventusnomen fecit Peniculo mihi |
| ideoquia mensamquando edodetergeo. |
| hominescaptivos qui catenis vinciunt |
80 | etqui fugitivis servis indunt compedes |
| nimisstulte faciunt mea quidem sententia. |
| namhomini misero si ad malum accedit malum |
| maiorlubido est fugere et facere nequiter. |
| namse ex catenis eximunt aliquo modo. |
85 | tumcompediti anum lima praeterunt |
| autlapide excutiunt clavom. nugae sunt eae. |
| quemtu adservare rectene aufugiatvoles |
| escaatque potione vinciri decet. |
| apudmensam plenam homini rostrum deliges; |
90 | dumtu illi quod edit et quod potet praebeas |
| suoarbitratu adfatim cottidie |
| numquamedepol fugiettam etsi capital fecerit |
| facileadservabisdum eo vinclo vincies. |
| itaistaec nimis lenta vincla sunt escaria: |
95 | quammagis extendastanto adstringunt artius. |
| namego ad Menaechmum hunc eoquo iam diu |
| sumiudicatus; ultro eo ut me vinciat. |
| namillic homo homines non alitverum educat |
| recreatque:nullus melius medicinam facit. |
100 | itaest adulescens; ipsus escae maxumae |
| cerialiscenas datita mensas exstruit |
| tantasstruices concinnat patinarias: |
| standumstin lectosi quid de summo petas. |
| sedmi intervallum iam hos dies multos fuit: |
105 | domidomitus sum usque cum caris meis. |
| namneque edo neque emo nisi quod est carissumum. |
| idquoque iamcari qui instruontur deserunt. |
| nuncad eum inviso. sed aperitur ostium. |
| Menaechmumeccum ipsum videoprogreditur foras. |
|
|
| Atto 1Scena 2 | Menaechmvs |
|
110 | Nimalani stulta siesni indomita imposque animi |
| quodviro esse odio videastute tibi odio habeas. |
| praeterhacsi mihi tale post hunc diem |
| faxisfaxo foris vidua visas patrem. |
| namquotiens foras ire volome retinesrevocasrogitas |
115 | quoego eamquam rem agamquid negoti geram |
| quidpetamquid feramquid foris egerim. |
| portitoremdomum duxiita omnem mihi |
| remnecesse eloqui estquidquid egi atque ago. |
| nimiumego te habui delicatam; nunc adeo ut facturus dicam. |
120 | quandoego tibi ancillaspenum |
| lanamaurumvestempurpuram |
| benepraebeo nec quicquam eges |
| malocavebis si sapis |
| virumobservare desines. |
| atqueadeone me nequiquam servesob eam industriam |
| hodieducam scortum ad cenam atque aliquo condicam foras. |
| Pen. |
125 | Illichomo se uxori simulat male loquiloquitur mihi; |
| namsi foris cenatprofecto mehaud uxoremulciscitur. |
| Men. |
| Euaxiurgio hercle tandem uxorem abegi ab ianua. |
| ubisunt amatores mariti? dona quid cessant mihi |
| conferreomnes congratulantesquia pugnavi fortiter? |
130 | hancmodo uxori intus pallam surrupuiad scortum fero. |
| sichoc decetdari facete verba custodi catae. |
| hocfacinus pulchrumsthoc probumsthoc lepidumsthoc factumstfabre: |
| meomalo a mala abstuli hocad damnum deferetur. |
| avortipraedam ab hostibus nostrum salute socium. |
| Pen. |
135 | Heusadulescensecqua in istac pars inest praeda mihi? |
| Men. |
| Periiin insidias deveni. Pen. Immo inpraesidiumne time. |
| M. |
| Quishomo est? P. Ego sum. M. Omea Commoditaso mea Opportunitas |
| salve. P. Salve. M. Quidagis? P. Teneo dextera genium meum. |
| Men. |
| Nonpotuisti magis per tempus mi advenire quam advenis. |
| Pen. |
140 | Itaego soleo: commoditatis omnis articulos scio. |
| Men. |
| Vintu facinus luculentum inspicere? Pen. Quisid coxit coquos? |
| iamsciamsi quid titubatumstubi reliquias videro. |
| Men. |
| Dicmienumquam tu vidisti tabulam pictam in pariete |
| ubiaquila Catameitum raperet aut ubi Venus Adoneum? |
| Pen. |
145 | Saepe.sed quid istae picturae ad me attinent? Men. Ageme aspice. |
| ecquidadsimulo similiter? Pen. Quis istestornatus tuos? |
| Men. |
| Dichominem lepidissimum esse me. Pen. Vbiessuri sumus? |
| Men. |
| Dicmodo hoc quod ego te iubeo. Pen. Dico: homolepidissime. |
| Men. |
| Ecquidaudes de tuo istuc addere? Pen. Atquehilarissime. |
| Men. |
150 | Perge<porro>. Pen. Non pergo herclenisiscio qua gratia. |
| litigiumtibi est cum uxoreeo mi abs te caveo cautius. |
| Men. |
| Clamuxoremst ubi pulchre habeamus atque hunc comburamus diem. |
| Pen. |
| Agesane igiturquando aequom orasquam mox incendo rogum? |
155 | diesquidem iam ad umbilicum est dimidiatus mortuos. |
| Men. |
| Temoraremihi quom obloquere. Pen. Oculumecfodito per solum |
| mihiMenaechmesi ullum verbum faxo nisi quod iusseris. |
| Men. |
| Concedehuc a foribus. Pen. Fiat. Men. Etiamconcede huc. Pen. Licet. |
| Men. |
| Etiamnunc concede audacter ab leonino cavo. |
| Pen. |
160 | Euedepol ne tuut ego opinoresses agitator probus. |
| Men. |
| Quidum? Pen. Nete uxor sequaturrespectas identidem. |
| Men. |
| Sedquid ais? Pen. Egone? id enim quod tu visid aio atque id nego. |
| Men. |
| Ecquidtu de odore possissi quid forte olfeceris |
| facereconiecturam ... ? ... |
| (Pen.) |
165 | ...captum sit collegium. |
| Men. |
| Agedumodorare hanc quam ego habeo pallam. quid olet? apstines? |
| Pen. |
| Summumolfactare oportet vestimentum muliebre |
| namex istoc loco spurcatur nasum odore inlucido. |
| Men. |
| Olfactaigitur hincPenicule. lepide ut fastidis. Pen. Decet. |
| Men. |
170 | Quidigitur? quid olet? responde. Pen. Furtumscortumprandium. |
| tibifuant |
| elocutusnam |
| nuncad amicam deferetur hanc meretricem Erotium. |
| mihitibi atque illi iubebo iam adparari prandium. Pen. Eu. |
| Men. |
175 | Indeusque ad diurnam stellam crastinam potabimus. Pen. Eu |
| expeditefabulatu's. iam fores ferio? Men. Feri. |
| velmane etiam. Pen. Mille passum commoratu'scantharum. |
| Men. |
| Placidepulta. Pen. Metuiscredone fores Samiaesient. |
| Men. |
180 | Manemane obsecro hercle: eapse eccam exit. ohsolem vides |
| satinut occaecatust prae huius corporis candoribus? |
|
|
| Atto 1Scena 3 | Erotivm |
|
| AnimemiMenaechmesalve. Pen. Quidego? Er. Extra numerum es mihi. |
| Pen. |
| Idemistuc aliis adscriptivis fieri ad legionem solet. |
| Men. |
185 | Egoistic mihi hodie adparari iussi apud te proelium. |
| Er. |
| Hodieid fiet. Men. In eo uterque proeliopotabimus; |
| uteribi melior bellator erit inventus cantharo |
| tuestlegio adiudicatocum utro hanc noctem sies. |
| utego uxoremmea voluptasubi te aspicioodi male. |
| Er. |
190 | Interimnequis quin eius aliquid indutus sies. |
| quidhoc est? Men. Induviae tuae atque uxorisexuviaerosa. |
| Er. |
| Superasfacileut superior sis mihi quam quisquam qui impetrant. |
| Pen. |
| Meretrixtantisper blanditurdum illud quod rapiat videt; |
195 | namsi amabasiam oportebat nasum abreptum mordicus. |
| Men. |
| SustinehocPenicule: exuvias facere quas vovi volo. |
| Pen. |
| Cedo;sed obsecro herclesalta sic cum palla postea. |
| Men. |
| Egosaltabo? sanus hercle non es. Pen. Egone antu magis? |
| sinon saltasexue igitur. Men. Nimio egohanc periculo |
200 | surrupuihodie. meo quidem animo ab Hippolyta subcingulum |
| Herculeshaud aeque magno umquam abstulit periculo. |
| capetibi hancquando una vivis meis morigera moribus. |
| Er. |
| Hocanimo decet animatos esse amatores probos. |
| Pen. |
| Quiquidem ad mendicitatem se properent detrudere. |
| Men. |
205 | Quattuorminis ego emi istanc anno uxori meae. |
| Pen. |
| Quattuorminae perierunt planeut ratio redditur. |
| Men. |
| Scinquid volo ego te accurare? Er. Sciocuraboquae voles. |
| Men. |
| Iubeigitur tribus nobis apud te prandium accurarier |
| atquealiquid scitamentorum de foro opsonarier |
210 | glandionidamsuillamlaridum pernonidam |
| autsincipitamenta porcina aut aliquid ad eum modum |
| madidaquae mi adposita in mensa miluinam suggerant; |
| atqueactutum. Er. Licet ecastor. Men. Nosprodimus ad forum. |
| iamhic nos erimus: dum coqueturinterim potabimus. |
| Er. |
215 | Quandovis veniparata res erit. Men. Properamodo. |
| sequeretu. Pen. Ego hercle vero te et servabo ette sequar |
| nequehodie ut te perdammeream deorum divitias mihi. |
| Er. |
| Evocateintus Culindrum mihi coquom actutum foras. |
|
|
| Atto 2Scena 1 | Menaechmvs |
|
| Voluptasnullast navitisMessenio |
| maiormeo animoquam quom ex alto procul |
| terramconspiciunt. Messenio Maiornon dicamdolo |
| [quam]si adveniens terram videas quae fuerit tua. |
230 | sedquaesoquam ob rem nunc Epidamnum venimus? |
| anquasi mare omnis circumimus insulas? |
| Men. |
| Fratremquaesitum geminum germanum meum. |
| Mess. |
| Namquid modi futurum est illum quaerere? |
| hicannus sextust postquam ei rei operam damus. |
235 | HistrosHispanosMassiliensisHilurios |
| maresuperum omne Graeciamque exoticam |
| orasqueItalicas omnisqua adgreditur mare |
| sumuscircumvecti. si acumcredoquaereres |
| acuminvenissessi appareretiam diu. |
240 | homineminter vivos quaeritamus mortuom; |
| naminvenissemus iam diusi viveret. |
| Men. |
| Ergoistuc quaero certum qui faciat mihi |
| quisese dicat scire eum esse emortuom: |
| operampraeterea numquam sumam quaerere. |
245 | verumaliter vivos numquam desistam exsequi. |
| egoillum scio quam cordi sit carus meo. |
| Mess. |
| Inscirpo nodum quaeris. quin nos hinc domum |
| redimusnisi si historiam scripturi sumus? |
| Men. |
| Dictumfacessasdatum ediscaveas malo. |
250 | molestusne sisnon tuo hoc fiet modo. Mess. Em |
| illocenim verbo esse me servom scio. |
| nonpotuit paucis plura plane proloqui. |
| verumtamen nequeo contineri quin loquar. |
| audinMenaechme? quom inspicio marsuppium |
255 | viaticatihercle admodum aestive sumus. |
| netu hercleopinornisi domum revorteris |
| ubinihil habebisgeminum dum quaeresgemes. |
| namita est haec hominum natio: in Epidamnieis |
| voluptariiatque potatores maxumi; |
260 | tumsycophantae et palpatores plurumi |
| inurbe hac habitant; tum meretrices mulieres |
| nusquamperhibentur blandiores gentium. |
| proptereahuic urbi nomen Epidamno inditumst |
| quianemo ferme huc sine damno devortitur. |
| Men. |
265 | Egoistuc cavebo. cedo dum huc mihi marsuppium. |
| Mess. |
| Quideo vis? Men. Iam aps te metuo de verbistuis. |
| Mess. |
| Quidmetuis? Men. Ne mihi damnum in Epidamnoduis. |
| tumagnus amator mulierum esMessenio |
| egoautem homo iracundusanimi perditi; |
270 | idutrumqueargentum quando habebocavero |
| netu delinquas neve ego irascar tibi. |
| Mess. |
| Capeatque serva. me lubente feceris. |
|
|
| Atto 2Scena 2 | Cylindrvs |
|
| Beneopsonavi atque ex mea sententia |
| bonumanteponam prandium pransoribus. |
275 | sedeccum Menaechmum video. vae tergo meo |
| priusiam convivae ambulant ante ostium |
| quamego opsonatu redeo. adibo atque alloquar. |
| Menaechmesalve. Men. Di te amabunt quisquis <es>. |
| Cyl. |
| Quisquis... <quis> ego sim? |
| Men. |
280 | Nonhercle vero. Cyl. Vbi convivae ceteri? |
| Men. |
| Quostu convivas quaeris? Cyl. Parasitum tuom. |
| Men. |
| Meumparasitum? certe hic insanust homo. |
| Mess. |
| Dixintibi esse hic sycophantas plurumos? |
| ... ...... |
| Men. |
285 | Quemtu parasitum quaerisadulescensmeum? |
| Mess. |
| Peniculumeccum in vidulo salvom fero. |
| Cyl. |
| Menaechmenumero huc advenis ad prandium. |
| nuncopsonatu redeo. Men. Responde mihi |
| adulescens:quibus hic pretiis porci veneunt |
290 | sacressinceri? Cyl. Nummis. Men. Nummuma me accipe: |
| iubete piari de mea pecunia. |
| namequidem insanum esse te certo scio |
| quimihi molestu's homini ignotoquisquis es. |
| Cyl. |
| Cylindrusego sum: non nosti nomen meum? |
| Men. |
295 | Situ Cylindrus seu Coriendrusperieris. |
| egote non novineque novisse adeo volo. |
| Cyl. |
| Esttibi Menaechmo nomentantum quod sciam. |
| Men. |
| Prosano loqueris quom me appellas nomine. |
| sedubi novisti me? Cyl. Vbi ego te noverim |
300 | quiamicam habes eram meam hanc Erotium? |
| Men. |
| Nequehercle ego habeoneque te quis homo sis scio. |
| Cyl. |
| Nonscis quis ego simqui tibi saepissime |
| cyathissoapud nosquando potas? Mess. Ei mihi |
| quomnihil est qui illi homini diminuam caput. |
| Men. |
305 | Tuncyathissare mihi solesqui ante hunc diem |
| Epidamnumnumquam vidi neque veni? Cyl. Negas? |
| Men. |
| Negohercle vero. Cyl. Non tu in illisce aedibus |
| habitas? Men. Diillos hominesqui illic habitantperduint. |
| Cyl. |
| Insanithic quidemqui ipse male dicit sibi. |
310 | audinMenaechme? Men. Quid vis? Cyl. Sime consulas |
| nummumillum quem mihi dudum pollicitu's dare |
| namtu quidem hercle certo non sanu's satis |
| Menaechmequi nunc ipsus male dicas tibi |
315 | iubeassi sapiasporculum adferri tibi. |
| Mes. |
| Euhercle hominem multumet odiosum mihi. |
| Cyl. |
| Soletiocari saepe mecum illoc modo. |
| quamvis ridiculus estubi uxor non adest. |
| quidais tu? Men. Quid visinquam. Cyl. Satinhoc quod vides |
320 | tribusvobis opsonatumstan opsono amplius |
| tibiet parasito et mulieri? Men. Quas [tu]mulieres |
| quostu parasitos loquere? Mess. Quod te urgetscelus |
| quihuic sis molestus? Cyl. Quid tibi mecum estrei? |
| egote non novi: cum hoc quem novi fabulor. |
| Mess. |
325 | Nonedepol tu homo sanus escerto scio. |
| Cyl. |
| Iamergo haec madebunt faxonil morabitur. |
| prointu ne quo abeas longius ab aedibus. |
| numquidvis? Men. Vt eas maximam malam crucem. |
| Cyl. |
| Irehercle meliust te interim atque accumbere |
330 | dumego haec appono ad Volcani violentiam. |
| ibointro et dicam te hic adstare Erotio |
| utte hinc abducat potius quam hic adstes foris. |
| Men. |
| Iamneabiit <illic>? edepol haud mendacia |
| tuaverba experior esse. Mess. Observato modo: |
335 | namistic meretricem credo habitare mulierem |
| utquidem ille insanus dixitqui hinc abiit modo. |
| Men. |
| Sedmiror qui ille noverit nomen meum. |
| Mess. |
| Minimehercle mirum. morem hunc meretrices habent: |
| adportum mittunt servolosancillulas; |
340 | siquae peregrina navis in portum advenit |
| rogitantcuiatis sitquid ei nomen siet |
| postillaextemplo se applicantagglutinant: |
| sipellexeruntperditum amittunt domum. |
| nuncin istoc portu stat navis praedatoria |
345 | apsqua cavendum nobis sane censeo. |
| Men. |
| Monesquidem hercle recte. Mess. Tum demum sciam |
| rectemonuissesi tu recte caveris. |
| Men. |
| Tacedum parumpernam concrepuit ostium: |
| videamusqui hinc egreditur. Mess. Hoc ponaminterim. |
350 | asservatotehaec sultisnavales pedes. |
|
|
| Atto 2Scena 3 | Erotivm |
|
| Sinefores sicabinolo operiri. |
| intusparacuravidequod opust fiat: |
| sternitelectosincendite odores; munditia |
355 | inlecebraanimost amantium. |
| amantiamoenitas malostnobis lucrost. |
| sedubi ille estquem coquos ante aedis esse ait? atque eccum video |
| quimi est usui et plurimum prodest. |
| itemhinc ultro fitut meretpotissimus nostrae domi ut sit; |
360 | nunceum adiboadloquar ultro. |
| animulemimihi mira videntur |
| tehic stare forisfores quoi pateant |
| magisquam domus tua domus quom haec tua sit. |
| omneparatumstut iussisti |
365 | atqueut voluistineque tibi |
| ullamorast intus. |
| prandiumut iussistihic curatumst: |
| ubilubetire licet accubitum. |
| M. |
| Quicumhaec mulier loquitur? E. Equidemtecum. M. Quid mecum tibi |
370 | fuitumquam aut nunc est negoti? Er. Quia pol teunum ex omnibus |
| Venusme voluit magnificareneque id haud immerito tuo. |
| namecastor solus benefactis tuis me florentem facis. |
| Men. |
| Certohaec mulier aut insana aut ebria estMessenio |
| quaehominem ignotum compellet me tam familiariter. |
| Mess. |
375 | Dixinego istaec hic solere fieri? folia nunc cadunt |
| praeutsi triduom hoc hic erimus: tum arbores in te cadent. |
| namita sunt hic meretrices: omnes elecebrae argentariae. |
| sedsine me dum hanc compellare. heus muliertibi dico. Er. Quidest? |
| Mess. |
| Vbitu hunc hominem novisti? Er. Ibidem ubi hicme iam diu |
380 | inEpidamno. Mess. In Epidamno? qui huc inhanc urbem pedem |
| nisihodienumquam intro tetulit? Er. Heiadelicias facis. |
| miMenaechmequinamabois intro? hic tibi erit rectius. |
| Men. |
| Haecquidem edepol recte appellat meo me mulier nomine. |
| nimismirorquid hoc sit negoti. Mess. Oboluitmarsuppium |
385 | huicistuc quod habes. Men. Atque edepol tu memonuisti probe. |
| accipedum hoc. iam sciboutrum haec me mage amet an marsuppium. |
| Er. |
| Eamusintrout prandeamus. Men. Bene vocas: tamgratiast. |
| Er. |
| Curigitur me tibi iussisti coquere dudum prandium? |
| Men. |
| Egonte iussi coquere? Er. Certotibi etparasito tuo. |
| Men. |
390 | Cuimalumparasito? certo haec mulier non sanast satis. |
| Er. |
| Peniculo. Men. Quisiste est Peniculus? qui extergentur baxeae? |
| Er. |
| Scilicetqui dudum tecum venitquom pallam mihi |
| detulistiquam ab uxore tua surrupuisti. Men. Quidest? |
| tibipallam dediquam uxori meae surrupui? sanan es? |
395 | certehaec mulier cantherino ritu astans somniat. |
| Er. |
| Quilubet ludibrio habere me atque ire infitias mihi |
| factaquae sunt? Men. Dic quid est id quod negemquod fecerim? |
| Er. |
| Pallamte hodie mihi dedisse uxoris. Men. Etiamnunc nego. |
| egoquidem neque umquam uxorem habui neque habeoneque huc |
400 | umquampostquam natus sumintra portam penetravi pedem. |
| prandiin naviinde huc sum egressuste conveni. Er. Eccere |
| periimiseraquam tu mihi nunc navem narras? Men. Ligneam |
| saepetritamsaepe fixamsaepe excussam malleo; |
| quasisupellex pellionispalus palo proxumust. |
| Er. |
405 | Iamamabodesiste ludos facere atque i hac mecum semul. |
| Men. |
| Nescioquemmulieralium hominemnon me quaeritas. |
| Er. |
| Nonego te novi MenaechmumMoscho prognatum patre |
| quiSyracusis perhibere natus esse in Sicilia |
410 | ubirex Agathocles regnator fuit et iterum Phintia |
| tertiumLiparoqui in morte regnum Hieroni tradidit |
| nuncHiero est? Men. Haud falsamulierpraedicas. Mess. Pro Iuppiter |
| numistaec mulier illinc venitquae te novit tam cate? |
| Men. |
415 | Hercleopinorpernegari non potest. Mess. Nefeceris. |
| periistisi intrassis intra limen. Men. Quin tu tacemodo. |
| beneres geritur. adsentabor quidquid dicet mulieri |
| sipossum hospitium nancisci. iam dudummuliertibi |
420 | nonimprudens advorsabar: hunc metuebamne meae |
| uxorirenuntiaret de palla et de prandio. |
| nuncquando viseamus intro. Er. Etiamparasitum manes? |
| Men. |
| Nequeego illum maneoneque flocci facionequesi venerit |
| eumvolo intromitti. Er. Ecastor haud invitafecero. |
425 | sedscin quid te amabo ut facias? Men. Imperaquid vis modo. |
| Er. |
| Pallamillamquam dudum dederasad phrygionem ut deferas |
| utreconcinnetur atque ut opera addantur quae volo. |
| Men. |
| Herclequi tu recte dicis: eadem ignorabitur |
| neuxor cognoscat te haberesi in via conspexerit. |
| Er. |
430 | Ergomox auferto tecumquando abibis. Men. Maxime. |
| Er. |
| Eamusintro Men. Iam sequar te. hunc volo etiamconloqui. |
| ehoMessenioaccede huc. Mess. Quid negotiest? Men. sussciri. |
| M. |
| Quideo opust? M. Opus est. scio ut medices. M. Tanto nequior. |
| Men. |
435 | Habeopraedam: tantum incepi operis. ei quantum potes |
| abducistos in tabernam actutum devorsoriam. |
| tumfacito ante solem occasum ut venias advorsum mihi. |
| Mess. |
| Nontu istas meretrices novistiere. Men. Taceinquam ... |
| mihidolebitnon tibisi quid ego stulte fecero. |
440 | mulierhaec stulta atque inscita est; quantum perspexi modo |
| esthic praeda nobis. Mess. Periiiamne abis?periit probe: |
| ducitlembum dierectum navis praedatoria. |
| sedego inscitus qui domino me postulem moderarier: |
| dictome emit audientemhaud imperatorem sibi. |
445 | sequiminiutquod imperatum estveniam advorsum temperi. |
|
|
| Atto 3Scena 2 | Menaechmvs |
|
| Potineut quiescas? ego tibi hanc hodie probe |
| lepidequeconcinnatam referam temperi. |
| nonfaxo eam esse dices: ita ignorabitur. |
| Pen. |
| Pallamad phrygionem fert confecto prandio |
470 | vinoqueexpotoparasito excluso foras. |
| nonhercle is sum qui sumni hanc iniuriam |
| mequeultus pulchre fuero. observa quid dabo. |
| Men. |
| Prodi immortalesquoi homini umquam uno die |
| bonidedistis plusqui minus speraverit? |
475 | prandipotaviscortum accubuiapstuli |
| hancquoius heres numquam erit post hunc diem. |
| Pen. |
| Nequeoquae loquitur exaudire clanculum; |
| saturnunc loquitur de me et de parti mea. |
| Men. |
480 | Aithanc dedisse me sibiatque eam meae |
| uxorisurrupuisse. quoniam sentio |
| errareextemploquasi res cum ea esset mihi |
| coepiadsentari: mulier quidquid dixerat |
| idemego dicebam. quid multis verbis <opust>? |
485 | minorenusquam bene fui dispendio. |
| Pen. |
| Adiboad hominemnam turbare gestio. |
| Men. |
| Quishic estqui adversus it mihi? Pen. Quidaishomo |
| leviorquam plumapessime et nequissime |
| flagitiumhominissubdole ac minimi preti? |
490 | quidde te meruiqua me causa perderes? |
| utsurrupuisti te mihi dudum de foro! |
| fecistifunus med absente prandio. |
| curausu's facerequoi ego aeque heres eram? |
| Men. |
| Adulescensquaesoquid tibi mecum est rei |
495 | quimihi male dicas homini ignoto insciens? |
| antibi malam rem vis pro male dictis dari? |
| Pen. |
| Poleam quidem edepol te dedisse intellego. |
| Men. |
| Respondeadulescensquaesoquid nomen tibist? |
| Pen. |
| Etiamderidesquasi nomen non noveris? |
| Men. |
500 | Nonedepol ego tequod sciamumquam ante hunc diem |
| vidineque novi; verum certoquisquis es |
| siaequom faciasmihi odiosus ne sies. |
| Pen. |
| Menaechmevigila. Men. Vigilo hercle equidemquodsciam. |
| Pen. |
| Nonme novisti? Men. Non negemsi noverim. |
| Pen. |
505 | Tuomparasitum non novisti? Men. Non tibi |
| sanumestadulescenssinciputintellego. |
| Pen. |
| Respondesurrupuistin uxori tuae |
| pallamistanc hodie atque dedisti Erotio? |
| Men. |
| Nequehercle ego uxorem habeo neque ego Erotio |
510 | dedinec pallam surrupui. Pen. Satin sanus es? |
| occisasthaec res. non ego te indutum foras |
| exirevidi pallam? Men. Vae capiti tuo. |
| omniscinaedos esse censestu quia es? |
515 | tunmed indutum fuisse pallam praedicas? |
| Pen. |
| Egohercle vero. Men. Non tu abis quo dignuses? |
| autte piari iubehomo insanissime. |
| Pen. |
| Numquamedepol quisquam me exorabitquin tuae |
| uxorirem omnem iamuti sit gestaeloquar; |
520 | omnesin te istaec recident contumeliae: |
| faxohaud inultus prandium comederis. |
| Men. |
| Quidhoc est negoti? satineut quemque conspicor |
| itame ludificant? sed concrepuit ostium. |
|
|
| Atto 3Scena 3 | Ancilla |
|
| Menaechmeamare ait te multum Erotium |
525 | uthoc una opera <sibi> ad aurificem deferas |
| atquehuc ut addas auri pondo unciam |
| iubeasquespinter novom reconcinnarier. |
| Men. |
| Etistuc et aliudsi quid curari volet |
| mecuraturum dicitoquidquid volet. |
| Anc. |
530 | Scinquid hoc sit spinter? Men. Nescionisiaureum. |
| Anc. |
| Hocest quod olim clanculum ex armario |
| tesurrupuisse aiebas uxori tuae. |
| Men. |
| Numquamhercle factum est. Anc. Non meministiobsecro? |
| reddeigitur spintersi non meministi. Men. Mane. |
535 | immoequidem memini. nempe hoc estquod illi dedi. |
| Anc. |
| Istuc. Men. Vbiillae armillae suntquas una dedi? |
| Anc. |
| Numquamdedisti. Men. Nam pol hoc unum dedi. |
| Anc. |
| Dicamcurare? Men. Dicito: curabitur. |
540 | etpalla et spinter faxo referantur simul. |
| Anc. |
| Amabomi Menaechmeinauris da mihi |
| faciendaspondo duom nummumstalagmia |
| utte libenter videamquom ad nos veneris. |
| Men. |
| Fiat.cedo aurumego manupretium dabo. |
| Anc. |
545 | Dasodes abs te: <ego> post reddidero tibi. |
| Men. |
| Immocedo abs te: ego post tibi reddam duplex. |
| Anc. |
| Nonhabeo. Men. At tuquando habebistumdato. |
| Anc. |
| Numquid[me] vis? Men. Haec me curaturum dicito |
| utquantum possint quique liceant veneant. |
550 | iamneabiit intro? abiitoperuit fores. |
| dime quidem omnes adiuvantaugentamant. |
| sedquid ego cessodum datur mi occasio |
| tempusqueabire ab his locis lenoniis? |
| properaMenaechmefer pedemconfer gradum. |
555 | demamhanc coronam atque abiciam ad laevam manum |
| utsiquis sequaturhac me abiisse censeant. |
| iboet conveniam servomsi poteromeum |
| uthaecquae bona dant di mihiex me sciat. |
|
|
| Atto 4Scena 2 | Menaechmvs |
|
| Vthoc utimur maxime more moro |
| molestoquemultumatque uti quique sunt |
| optumimaxume morem habent hunc: |
| clientessibi omnes volunt esse multos: |
575 | boninean mali sintid haud quaeritant; |
| resmagis quaeritur quam clientum fides |
| cuiusmodi clueat. |
| siest pauper atque haud malusnequam habetur |
| sindives malustis cliens frugi habetur. |
580 | quineque leges neque aequom bonum usquam colunt |
| sollicitospatronos habent. |
| datumdenegant quod datum estlitium plenirapaces |
| virifraudulenti |
| quiaut faenore aut periuriis habent rem paratam |
584a | mensest in quo ... |
585 | eisubi dicitur diessimul patronis dicitur. |
| [quippequi pro illis loquimur quae male fecerunt] |
| autad populum aut in iure aut apud aedilem res est. |
| sicutme hodie nimis sollicitum cliens quidam habuitneque quod volui |
| agereaut quicum licitumstita med attinuitita detinuit. |
590 | apudaediles pro eius factis plurumisque pessumisque |
| dixicausamcondiciones tetuli tortasconfragosas: |
| autplus aut minus quam opus fuerat dicto dixeram controversiamut |
| sponsiofieret. quid ille? qui ... praedem dedit. |
| necmagis manufestum ego hominem umquam ullum teneri vidi: |
595 | omnibusmale factis testes tres aderant acerrumi. |
| diillum omnes perdantita mihi |
| hunchodie corrupit diem |
| mequeadeoqui hodie forum |
| umquamoculis inspexi meis. |
| diemcorrupi optimum: |
| iussiadparari prandium |
| amicaexspectat mescio. |
| ubiprimum est licitumilico |
600 | properaviabire de foro. |
600 | iratastcredonunc mihi; |
| placabitpalla quam dedi |
601a | quamhodie uxori abstuli atque huic detuli Erotio. |
| Pen. |
| Quidais? Mat. Viro me malo malenuptam. Pen. Satin audis quae illicloquitur? |
| Mat. |
| Satis. Men. Sisapiamhinc intro abeamubi mi bene sit. Pen. Mane:male erit potius. |
| Mat. |
| Neillam ecastor faenerato abstulisti. Pen. Sicdatur. |
| Mat. |
605 | Clanculumte istaec flagitia facere censebas potis? |
| Men. |
| Quidilluc estuxornegoti? Mat. Menrogas? Men. Vin hunc rogem? |
| Mat. |
| Auferhinc palpationes. Pen. Perge tu. Men. Quidtu mihi |
| tristises? Mat. Te scire oportet. Pen. Scitsed dissimulat malus. |
| Me. |
| Quidnegotist? Ma. Pallam Me. Pallam? Ma. Quidampallam Pen. Quid paves? |
| Men. |
610 | Nilequidem paveo. Pen. Nisi unum: pallapallorem incutit. |
| attu ne clam me comesses prandium. perge in virum. |
| Men. |
| Nontaces? Pen. Non hercle vero taceo. nutatne loquar. |
| Men. |
| Nonhercle ego quidem usquam quicquam nuto neque nicto tibi. |
| Ma. |
| Neego mecastor mulier misera. Me. Qui tumisera es? mi expedi. |
| Pen. |
615 | Nihilhoc confidentiusqui quae vides ea pernegat. |
| Men. |
| PerIovem deosque omnis adiurouxor(satin hoc est tibi?) |
| meisti non nutasse. Pen. Credit iam tibi deisto: illuc redi. |
| Men. |
| Quoego redeam? Pen. Equidem ad phrygionemcenseo. eipallam refer. |
| Men. |
| Quaeistaec palla est? Pen. Taceo iamquandohaec rem non meminit suam. |
619a | ... ...... |
| Men. |
620 | Numquisservorum deliquit? num ancillae aut servi tibi |
| responsant?eloquere. impune non erit. Mat. Nugas agis. |
| Men. |
| Tristisadmodum es. non mi istuc satis placet. Mat. Nugasagis. |
| Men. |
| Certefamiliarium aliquoi irata es. Mat. Nugasagis. |
| Men. |
| Nummihi es irata saltem? Mat. Nunc tu nonnugas agis. |
| Men. |
625 | Nonedepol deliqui quicquam. Mat. Em rursumnunc nugas agis. |
| Men. |
| Dicmea uxorquid tibi aegre est? Pen. Bellusblanditur tibi. |
| Men. |
| Potinut mihi molestus ne sis? num te appello? Mat. Aufermanum. |
| Pen. |
| Sicdatur. properato absente me comesse prandium |
| postante aedis cum corona me derideto ebrius. |
| Men. |
630 | Nequeedepol ego prandi neque hodie huc intro tetuli pedem. |
| Pen. |
| Tunnegas? Men. Nego hercle vero. Pen. Nihilhoc homine audacius. |
| nonego te modo hic ante aedis cum corona florea |
| vidiastare? quom negabas mi esse sanum sinciput |
| etnegabas me novisseperegrinum aibas esse te? |
| Men. |
635 | Quinut dudum divorti abs teredeo nunc demum domum. |
| Pen. |
| Noviego te. non mihi censebas essequi te ulciscerer. |
| omniahercle uxori dixi. Men. Quiddixisti? Pen. Nescio |
| eamipsus roga. Men. Quid hoc estuxor?quidnam hic narravit tibi? |
| quidid est? quid taces? quin dicis quid sit? Mat. Quasitu nescias. |
| ... ...... |
639a | [pallami est domo surrepta. Men. Palla surreptaest tibi?] |
| Mat. |
640 | Merogas? Men. Pol haud rogem tesisciam. Pen. O hominem malum |
| utdissimulat. non potes celare: rem novit probe. |
| omniahercle ego edictavi. Men. Quid idest? Mat. Quando nil pudet |
| nequevis tua voluntate ipse profiteriaudi atque ades. |
| etquid tristis <sim> et quid hic mihi dixeritfaxo scias. |
645 | pallami est domo surrupta. Men. Palla surruptastmihi? |
| Pen. |
| Videnut <te> scelestus captat? huic surruptastnon tibi. |
| namprofecto tibi surrupta si essetsalva non foret. |
| Men. |
| Nilmihi tecum est. sed tu quid ais? Mat. Pallainquamperiit domo. |
| Men. |
| Quiseam surrupuit? Mat. Pol istuc ille scit quiillam abstulit. |
| Men. |
650 | Quisis homo est? Mat. Menaechmusquidam. Men. Edepol factum nequiter. |
| quisis Menaechmust? Mat. Tu isticinquam. Men. Egone? Mat. Tu. Men. Quisarguit? |
| Mat. |
| Egomet. Pen. Etego. atque huic amicae detulisti Erotio. |
| Men. |
| Egondedi? Mat. Tutu isticinquam. vinadferri noctuam |
| quae'tu tu' usque dicat tibi? nam nos iam defessi sumus. |
655 | [ Men. PerIovem deosque omnis adiurouxor (satin hoc est tibi?) |
| nondedisse. Mat. Immo hercle veronos nonfalsum dicere.] |
| Men. |
| Sedego illam non condonavised sic utendam dedi. |
| Mat. |
| Equidemecastor tuam nec chlamydem do foras nec pallium |
| cuiquamutendum. mulierem aequom est vestimentum muliebre |
660 | dareforasvirum virile. quin refers pallam domum? |
| Men. |
| Egofaxo referetur. Mat. Ex re tuaut opinorfeceris; |
| namdomum numquam introibisnisi feres pallam simul. |
| eodomum. Pen. Quid mihi futurum estqui tibihanc operam dedi? |
| Mat. |
| Operareddeturquando quid tibi erit surruptum domo. |
| Pen. |
665 | Idquidem edepol numquam eritnam nihil est quod perdam domi. |
| cumviro cum uxore di vos perdant. properabo ad forum |
| namex hac familia me plane excidisse intellego. |
| Men. |
| Malemi uxor sese fecisse censetquom exclusit foras; |
| quasinon habeamquo intromittaralium meliorem locum. |
670 | sitibi displiceopatiundum: at placuero huic Erotio |
| quaeme non excludet ab sesed apud se occludet domi. |
| nunciboorabo ut mihi pallam reddatquam dudum dedi; |
| aliamilli redimam meliorem. heusecquis hic est ianitor? |
| aperiteatque Erotium aliquis evocate ante ostium. |
|
|
| Atto 4Scena 3 | Erotivm |
|
675 | Quishic me quaerit? Men. Sibi inimicus magisquam aetati tuae. |
| Er. |
| MiMenaechmecur ante aedis astas? sequere intro. Men. Mane. |
| scinquid est quod ego ad te venio? Er. Sciouttibi ex me sit volup. |
| Men. |
| Immoedepol pallam illamamabo tequam tibi dudum dedi |
| mihieam redde. uxor rescivit rem omnemut factum estordine. |
680 | egotibi redimam bis tanto pluris pallamquam voles. |
| Er. |
| Tibidedi equidem illamad phrygionem ut ferrespaulo prius |
| etillud spinterut ad aurificem ferresut fieret novom. |
| Men. |
| Mihitu ut dederis pallam et spinter? numquam factum reperies. |
| namego quidem postquam illam dudum tibi dedi atque abii ad forum |
685 | nuncredeonunc te postillac video. Er. Videoquam rem agis. |
| quiacommisiut me defrudesad eam rem adfectas viam. |
| Men. |
| Nequeedepol te defrudandi causa posco (quin tibi |
| dicouxorem rescivisse) Er. Nec te ultro oraviut dares: |
| tuteultro ad me detulistidedisti eam dono mihi; |
690 | eandemnunc reposcis: patiar. tibi habeauferutere |
| veltu vel tua uxorvel etiam in loculos compingite. |
| tuhuc post hunc diem pedem intro non feresne frustra sis; |
| quandotu me bene merentem tibi habes despicatui |
| nisiferes argentumfrustra me ductare non potes. |
695 | aliamposthac invenito quam habeas frustratui. |
| Men. |
| Nimisiracunde hercle tandem. heus tutibi dicomane |
| redi.etiamne astas? etiam audes mea revorti gratia? |
| abiitintroocclusit aedis. nunc ego sum exclusissimus: |
| nequedomi neque apud amicam mihi iam quicquam creditur. |
700 | iboet consulam hanc rem amicosquid faciendum censeant. |
|
|
| Atto 5Scena 1 | Menaechmvs |
|
| Nimisstulte dudum feciquom marsuppium |
| Messenionicum argento concredidi. |
| immersitaliquo sesecredoin ganeum. |
| Matrona |
| Provisamquam mox vir meus redeat domum. |
705 | sedeccum video. salva sumpallam refert. |
| Men. |
| Demirorubi nunc ambulet Messenio. |
| Mat. |
| Adiboatque hominem accipiam quibus dictis meret. |
| nonte pudet prodire in conspectum meum |
| flagitiumhominiscum istoc ornatu? Men. Quid est? |
710 | quaete res agitatmulier? Mat. Etiamneimpudens |
| muttireverbum unum audes aut mecum loqui? |
| Men. |
| Quidtandem admisi in meut loqui non audeam? |
| Mat. |
| Rogasme? <o> hominis impudentem audaciam! |
| Men. |
| Nontu scismulierHecubam quapropter canem |
715 | Graiiesse praedicabant? Mat. Non equidem scio. |
| Men. |
| Quiaidem faciebat Hecuba quod tu nunc facis: |
| omniamala ingerebatquemquem aspexerat. |
| itaqueadeo iure coepta appellari est canes. |
| Mat. |
| Nonego istaec <tua> flagitia possum perpeti. |
720 | nammed aetatem viduam esse mavelim |
| quamistaec flagitia tua pati quae tu facis. |
| Men. |
| Quidid ad metu te nuptam possis perpeti |
| ansis abitura a tuo viro? an mos hic ita est |
| peregrinout advenienti narrent fabulas? |
| Mat. |
725 | Quasfabulas? noninquampatiar praeterhac |
| quinvidua vivam quam tuos mores perferam. |
| Men. |
| Meaquidem hercle causa vidua vivito |
| velusque dum regnum optinebit Iuppiter. |
| Mat. |
| Atmihi negabas dudum surrupuisse te |
730 | nunceandem ante oculos attines: non te pudet? |
| Men. |
| Euherclemuliermultum et audax et mala es. |
| tuntibi hanc surreptam dicere audesquam mihi |
| deditalia mulier ut concinnandam darem? |
| Mat. |
| Neistuc mecastoriam patrem accersam meum |
735 | atqueei narrabo tua flagitia quae facis. |
| eiDeceoquaere meum patremtecum simul |
| utveniat ad me: ita rem esse dicito. |
| iamego aperiam istaec tua flagitia. Men. Sananes? |
| quaemea flagitia? Mat. Pallam atque aurum meum |
740 | domosuppilas tuae uxori et tuae |
| degerisamicae. satin haec recte fabulor? |
| Men. |
| Quaesoherclemuliersi scismonstra quod bibam |
| tuamqui possim perpeti petulantiam. |
| quemtu hominem <esse me> arbitrerenescio; |
745 | egote simitu novi cum Porthaone. |
| Mat. |
| Sime deridesat pol illum non potes |
| patremmeumqui huc advenit. quin respicis? |
| novistintu illum? Men. Novi cum Calcha simul: |
| eodemdie illum vidi quo te ante hunc diem. |
| Mat. |
750 | Negasnovisse me? negas patrem meum? |
| Men. |
| Idemhercle dicamsi avom vis adducere. |
| Mat. |
| Ecastorpariter hoc atque alias res soles. |
|
|
| Atto 5Scena 2 | Senex |
|
| Vtaetas mea est atque ut hoc usus facto est |
| gradumproferamprogrediri properabo. |
755 | sedid quam mihi facile sithaud sum falsus. |
| nampernicitas deserit: consitus sum |
| senectuteonustum gero corpusvires |
| reliquere:ut aetas mala est; mers mala ergost. |
| namres plurumas pessumasquom advenitfert: |
760 | quassi autumem omnisnimis longus sermost. |
| sedhaec res mihi in pectore et corde curaest |
| quidnamhoc sit negotiquod filia sic |
| repenteexpetit meut ad sese irem. |
763a | necquid id sitmihi certius facitquid |
| velitquid me accersat. |
764a | verumpropemodum iam scioquid siet rei. |
765 | credocum viro litigium natum esse aliquod. |
| itaistaec solentquae viros subservire |
| sibipostulantdote fretaeferoces. |
| etilli quoque haud abstinent saepe culpa. |
| verumest modus tamenquoad pati uxorem oportet; |
770 | necpol filia umquam patrem accersit ad se |
| nisiaut quid commissi aut iurgi est <iusta> causa. |
| sedid quidquid estiam sciam. atque eccam eampse |
| anteaedis et eius virum tristem video. |
| idest quod suspicabar. |
775 | appellabohanc. Mat. Ibo advorsum. salve multummipater. |
| Sen. |
| Salvasis. salven advenio? salven accersi iubes? |
| quidtu tristis es? quid ille autem abs te iratus destitit? |
| nescioquid vos velitati estis inter vos duos. |
| loquereuter meruistis culpam? paucisnon longos logos. |
| Mat. |
780 | Nusquamequidem quicquam deliqui: hoc primum te absolvopater. |
| verumvivere hic non possum neque durare ullo modo. |
| prointu me hinc abducas. Sen. Quid istuc autemest? Mat. Ludibriopater |
| habeor. Sen. Vnde? Mat. Abilloquoi me mandavistimeo viro. |
| Sen. |
| Ecceautem litigium. quotiens tandem edixi tibi |
785 | utcaveresneuter ad me iretis cum querimonia? |
| Mat. |
| Quiego istucmi patercavere possum? Sen. Meninterrogas? |
| Mat. |
| Nisinon vis. Sen. Quotiens monstravi tibivirout morem geras |
| quidille faciatne id observesquo eatquid rerum gerat. |
| Mat. |
790 | Atenim ille hinc amat meretricem ex proxumo. Sen. Sanesapit |
| atqueob istanc industriam etiam faxo amabit amplius. |
| Mat. |
| Atqueibi potat. Sen. Tua quidem ille causapotabit minus |
| siillic sive alibi libebit? quae haecmalumimpudentiast? |
| unaopera prohiberead cenam ne promittatpostules |
795 | nevequemquam accipiat alienum apud se. serviren tibi |
| postulasviros? dare una opera pensum postules |
| interancillas sedere iubeaslanam carere. |
| Mat. |
| Nonequidem mihi te advocatumpateradduxised viro. |
| hincstasillim causam dicis. Sen. Si ille quiddeliquerit |
800 | multotanto illum accusaboquam te accusaviamplius. |
| quandote auratam et vestitam bene habetancillas penum |
| rectepraehibetmelius sanam estmuliermentem sumere. |
| Mat. |
| Atille suppilat mihi aurum et pallas ex arcis domo |
| medespoliatmea ornamenta clam ad meretrices degerit. |
| Sen. |
805 | Malefacitsi istuc facit; si non facittu male facis |
| quaeinsontem insimules. Mat. Quin etiam nunchabet pallampater |
| <et>spinterquod ad hanc detuleratnuncquia rescivirefert. |
| Sen. |
| Iamego ex hocut factumstscibo. <ibo> ad hominem atqueadloquar. |
| dicmi istucMenaechmequod vos dissertatisut sciam. |
810 | quidtu tristis es? quid illa autem irata abs te destitit? |
| Men. |
| Quisquisesquidquid tibi nomen estsenexsummum Iovem |
| deosquedo testes Sen. Qua de re aut cuius reirerum omnium? |
| Men. |
| Meneque isti male fecisse mulieriquae me arguit |
| hancdomo ab se surrupuisse atque abstulisse ... deierat. |
| siego intra aedis huius umquamubi habitatpenetravi <pedem> |
| omniumhominum exopto ut fiam miserorum miserrimus. |
| Sen. |
| Sanunesqui istuc exoptes aut neges te umquam pedem |
| ineas aedis intulisse ubi habitasinsanissime? |
| Men. |
820 | Tunsenexais habitare med in illisce aedibus? |
| Sen. |
| Tunnegas? Men. Nego hercle vero. Sen. Immohercle ludere negas; |
| nisiquo nocte hac exmigrastis. concede huc<mea> filia. |
| quidtu ais? num hinc exmigrastis? Mat. Quem inlocum aut <quam> ob remobsecro? |
| Sen. |
| Nonedepol scio. Mat. Profecto ludit te hic.non tu tenes? |
| Sen. |
825 | IamveroMenaechmesatis iocatu's. nunc hanc rem gere. |
| Men. |
| Quaesoquid mihi tecum est? unde aut quis tu homo es? ... |
| tibiaut adeo istiquae mihi molesta est quoquo modo? |
| Mat. |
| Videntu illi oculos virere? ut viridis exoritur colos |
830 | extemporibus atque fronteut oculi scintillantvide. |
| Men. |
| Quidmihi meliustquam quando illi me insanire praedicant |
| egomed adsimulem insanireut illos a me absterream? |
| Mat. |
| Vtpandiculans oscitatur. quid nunc faciammi pater? |
| Sen. |
| Concedehucmea nataab istoc quam potest longissime. |
| Men. |
835 | EuhoeBaccheBromiequo me in silvam venatum vocas? |
| audiosed non abire possum ab his regionibus |
| itailla me ab laeva rabiosa femina adservat canis |
| posteautem illinc hircus alusqui saepe aetate in sua |
| perdiditcivem innocentem falso testimonio. |
| Sen. |
840 | Vaecapiti tuo. Men. EcceApollo mi ex oracloimperat |
| utego illi oculos exuram lampadibus ardentibus. |
| Mat. |
| Periimi paterminatur mihi oculos exurere. |
| [ Men. Eimihiinsanire me aiuntultro cum ipsi insaniunt.] |
| Sen. |
| Filiaheus. Mat. Quid est? quidagimus? Sen. Quid si ego huc servos cito? |
845 | iboabducam qui hunc hinc tollant et domi devinciant |
| priusquam turbarum quid faciat amplius. Men. Enimhaereo; |
| nioccupo aliquid mihi consiliumhi domum me ad se auferent. |
| pugnisme votas in huius ore quicquam parcere |
| nia meis oculis abscedat in malam magnam crucem. |
850 | faciamquod iubesApollo. Sen. Fuge domumquantum potest |
| nehic te obtundat. Mat. Fugio. amaboadservaistuncmi pater |
| nequo hinc abeat. sumne ego mulier miseraquae illaec audio? |
| Men. |
| Haudmale<Apollo> illanc amovi; nunc hunc impurissimum |
| barbatumtremulum Tithonumqui cluet Cygno patre |
855 | itamihi imperas ut ego huius membra atque ossa atque artua |
| comminuamillo scipione quem ipse habet. Sen. Dabiturmalum |
| mequidem si attigeris aut si propius ad me accesseris. |
| Men. |
| Faciamquod iubes; securim capiam ancipitematque hunc senem |
| ossefini dedolabo assulatim viscera. |
| Sen. |
860 | Enimvero illud praecavendumstatque adcurandumst mihi; |
| saneego illum metuout minaturne quid male faxit mihi. |
| Men. |
| Multami imperasApollo: nunc equos iunctos iubes |
| capereme indomitosferocisatque in currum inscendere |
| utego hunc proteram leonem vetulumolentemedentulum. |
865 | iamadstiti in currumiam lora teneoiam stimulus in manust. |
| agiteequifacitote sonitus ungularum appareat |
| cursuceleri facite inflexa sit pedum pernicitas. |
| Sen. |
| Mihinequis iunctis minare? Men. EcceApollodenuo |
| meiubes facere impetum in eum qui stat atque occidere. |
870 | sedquis hic est qui me capillo hinc de curru deripit? |
| imperiumtuom demutat atque edictum Apollinis. |
| Sen. |
| Euhercle morbum acrem ac durum ... di vostram fidem. |
| velhic qui insanitquam valuit paulo prius; |
| eiderepente tantus morbus incidit. |
875 | iboatque accersam medicum iam quantum potest. |
|
|
| Atto 5Scena 5 | Menaechmvs |
|
| Edepolne hic dies pervorsus atque advorsus mi optigit. |
900 | quaeme clam ratus sum facereea omnia fecit palam |
| parasitusqui me complevit flagiti et formidinis |
| meusVlixessuo qui regi tantum concivit mali. |
| quemego hominemsiquidem vivovita evolvam sua |
| sedego stultus sumqui illius esse dicoquae meast: |
905 | meocibo et sumptu educatust. anima privabo virum. |
| condigneautem haec meretrix fecitut mos est meretricius: |
| quiarogopalla ut referatur rursum ad uxorem meam |
| mihise ait dedisse. eu edepol ne ego homo vivo miser. |
| Sen. |
| Audinquae loquitur? Med. Se miserumpraedicat. Sen. Adeas velim. |
| Med. |
910 | SalvossisMenaechme. quaesocur apertas brachium? |
| nontu scisquantum isti morbo nunc tuo facias mali? |
| Men. |
| Quintu te suspendis? Sen. Ecquidsentis? Med. Quidni sentiam? |
| nonpotest haec res ellebori iungere optinerier. |
| sedquid aisMenaechme? Men. Quidvis? Med. Dic mihi hoc quod te rogo: |
915 | albuman atrum vinum potas? Men. Quin tu is inmalam crucem? |
| Med. |
| Iamhercle occeptat insanire primulum. ... Men. Quintu me interrogas |
| purpureumpanem an puniceum soleam ego esse an luteum? |
| soleamneesse avis squamosaspiscis pennatos? Sen. Papae |
920 | audintu ut deliramenta loquitur? quid cessas dare |
| potionisaliquid prius quam percipit insania? |
| Med. |
| Manemodoetiam percontabor alia. Sen. Occidisfabulans. |
| Med. |
| Dicmihi hoc: solent tibi umquam oculi duri fieri? |
| Men. |
| Quid?tu me lucustam censes essehomo ignavissime? |
| Med. |
925 | Dicmihi: en umquam intestina tibi crepantquod sentias? |
| Men. |
| Vbisatur sumnulla crepitant; quando esuriotum crepant. |
| Med. |
| Hocquidem edepol hau pro insano verbum respondit mihi. |
| perdormiscinusque ad lucem? facilen tu dormis cubans? |
| Men. |
| Perdormiscosi resolvi argentum cui debeo |
930 | quite Iuppiter dique omnespercontatorperduint. |
| Med. |
| Nunchomo insanire occeptat: de illis verbis cave tibi. |
| Sen. |
| ImmoNestor nunc quidem est de verbispraeut dudum fuit; |
| namdudum uxorem suam esse aiebat rabiosam canem. |
| Men. |
| Quidego? Sen. Dixti insanusinquam. Men. Egone? Sen. Tuisticqui mihi |
935 | etiamme iunctis quadrigis minitatu's prosternere. |
940 | egomethaec te vidi facereegomet haec ted arguo. |
| Men. |
| Atego te sacram coronam surrupuisse Iovi scio |
| etob eam rem in carcerem ted esse compactum scio |
| etpostquam es emissuscaesum virgis sub furca scio; |
| tumpatrem occidisse et matrem vendidisse etiam scio. |
945 | satinhaec pro sano male dicta male dictis respondeo? |
| Sen. |
| Obsecroherclemediceproperequidquid facturu'sface. |
| nonvides hominem insanire? Med. Scin quidfacias optimum est? |
| adme face uti deferatur. Sen. Itanecenses? Med. Quippini? |
| ibimeo arbitratu potero curare hominem. Sen. Ageut lubet. |
| Med. |
950 | Elleborumpotabis faxo aliquos viginti dies. |
| Men. |
| Atego te pendentem fodiam stimulis triginta dies. |
| Med. |
| Iarcesse hominesqui illunc ad me deferant. Sen. Quotsunt satis? |
| Med. |
| Proindeut insanire videoquattuornihilo minus. |
| Sen. |
| Iamhic erunt. asserva tu istuncmedice. Med. Immoibo domum |
955 | utparentur quibus paratis opus est. tu servos iube |
| huncad me ferant. Sen. Iam ego illic faxoerit. Med. Abeo. Sen. Vale. |
| Men. |
| Abiitsocerusabiit medicus. [nunc] solus sum. pro Iuppiter |
| quidilluc est quod med hisce homines insanire praedicant? |
| namequidempostquam gnatus sumnumquam aegrotavi unum diem |
960 | nequeego insanio neque pugnas neque ego litis coepio. |
| salvussalvos alios videonovi hominesadloquor. |
| anilli perperam insanire me aiuntipsi insaniunt? |
| quidego nunc faciam? domum ire cupio: uxor non sinit; |
| hucautem nemo intromittit. nimis proventum est nequiter. |
965 | hicero usque: ad noctem saltemcredointromittar domum. |
|
|
| Atto 5Scena 7 | Senex |
|
990 | Perego vobis deos atque homines dicout imperium meum |
| sapienterhabeatis curaequae imperavi atque impero: |
| faciteillic homo iam in medicinam ablatus sublimen siet |
| nisiquidem vos vostra crura aut latera nihili penditis. |
| cavequisquamquod illic miniteturvostrum flocci fecerit. |
995 | quidstatis? quid dubitatis? iam sublimen raptum oportuit. |
| egoibo ad medicum: praesto ero illicum venietis. Men. Occidi |
| quidhoc est negoti? quid illisce homines ad me curruntopsecro? |
| quidvoltis vos? quid quaeritatis? quid me circumsistitis? |
| quorapitis me? quo fertis me? periiopsecro vestram fidem |
1000 | Epidamniensessubvenitecives. quin me mittitis? |
| Mess. |
| Prodi immortalesobsecroquid ego oculis aspicio meis? |
| erummeum indignissime nescio qui sublimen ferunt. |
| Men. |
| Ecquissuppetias mihi audet ferre? Mess. Egoereaudacissime. |
| ofacinus indignum et malumEpidamnii civeserum |
1005 | meumhic in pacato oppido luci deripier in via |
| quiliber ad vos venerit. |
| mittiteistunc. Men. Obsecro tequisquis esoperam mihi ut des |
| neusinas in me insignite fieri tantam iniuriam. |
| Mess. |
| Immoet operam dabo et defendam et subvenibo sedulo. |
1010 | numquamte patiar perireme perirest aequius. |
| eripeoculum istiab umero qui teneterete obsecro. |
| hisceego iam sementem in ore faciam pugnosque obseram. |
| maximohodie malo hercle vostro istunc fertis. mittite. |
| Men. |
| Teneoego huic oculum. Mess. Face ut oculi locusin capite appareat. |
1015 | vosscelestivos rapacisvos praedones. Lorarii. Periimus. |
| obsecrohercle. Mess. Mittite ergo. Men. Quidme vobis tactiost? |
| pectepugnis. Mess. Agite abitefugite hinc inmalam crucem. |
| emtibi etiam: quia postremus cedishoc praemi feres. |
| nimisbene ora commetavi atque ex mea sententia. |
1020 | edepolerene tibi suppetias temperi adveni modo. |
| Men. |
| Attibi di semperadulescensquisquis esfaciant bene. |
| namabsque te essethodie numquam ad solem occasum viverem. |
| Mess. |
| Ergoedepolsi recte faciaseremed emittas manu. |
| Men. |
| Liberemego te? Mess. Verumquandoquidemereteservavi. Men. Quid est? |
1025 | adulescenserras. Mess. Quiderro? Men. PerIovem adiuro patrem |
| mederum tuom non esse. Mess. Nontaces? Men. Non mentior; |
| necmeus servos umquam tale fecit quale tu mihi. |
| Mess. |
| Sicsine igitursi tuom negas me esseabire liberum. |
| Men. |
| Meaquidem hercle causa liber esto atque ito quo voles. |
| Mess. |
1030 | Nempeiubes? Men. Iubeo herclesi quid imperiest in te mihi. |
| Mess. |
| Salvemi patrone. cum tu liber esMessenio |
| gaudeo.credo hercle vobis. sedpatronete obsecro |
| neminus imperes mihi quam cum tuos servos fui. |
| apudted habitabo et quando ibisuna tecum ibo domum. |
| Men. |
1035 | Minime. Mess. Nuncibo in tabernamvasa atque argentum tibi |
| referam.recte est obsignatum in vidulo marsuppium |
| cumviatico: id tibi iam huc adferam. Men. Adferstrenue. |
| Mess. |
| Salvomtibi ita ut mihi dedisti reddibo. hic me mane. |
50 | Men. |
| Nimiamira mihi quidem hodie exorta sunt miris modis: |
1040 | aliime negant eum esse qui sumatque excludunt foras |
1040a | ... ...... |
| velille qui se petere argentum modoqui servom se meum |
| esseaiebat<meus servator> quem ego modo emisi manu; |
| isait se mihi allaturum cum argento marsuppium: |
| idsi attuleritdicam ut a me abeat liber quo volet |
1045 | netumquando sanus factus sita me argentum petat. |
| soceret medicus me insanire aiebant. quid sitmira sunt. |
| haecnihilo esse mihi videntur setius quam somnia. |
| nuncibo intro ad hanc meretricemquamquam suscenset mihi |
| sipossum exorare ut pallam reddatquam referam domum. |
|
|
| Atto 5Scena 9 | Menaechmvs |
|
1060 | Sivoltis per oculos iurarenihilo hercle ea causa magis |
| facietisut ego hodie abstulerim pallam et spinterpessumae. |
| Mes. |
| Prodi immortalesquid ego video? S. Quidvides? Mes. Speculum tuom. |
| Sos. |
| Quidnegoti est? Mes. Tuast imago. tamconsimilest quam potest. |
| Sos. |
| Polprofecto haud est dissimilismeam quom formam noscito. |
| Men. |
1065 | Oadulescenssalvequi me servavistiquisquis es. |
| Mess. |
| Adulescensquaeso hercle eloquere tuom mihi nomennisi piget. |
| Men. |
| Nonedepol ita promeruisti de meut pigeatquae velis |
| <obsequi>.mihi est Menaechmo nomen. Sos. Immo edepolmihi. |
| Men. |
| Siculussum Syracusanus. Sos. Eadem urbs et patriaest mihi. |
| Men. |
1070 | Quidego ex te audio? Sos. Hoc quod resest. Mess. Novi equidem hunc: erus estmeus. |
| egoquidem huius servos sumsed med esse huius credidi. |
| egohunc censebam te essehuic etiam exhibui negotium. |
| quaesoignoscassi quid stulte dixi atque imprudens tibi. |
| Sos. |
| Deliraremihi videre: non commeministisimul |
1075 | tehodie mecum exire ex navi? Mess. Enim veroaequom postulas. |
| tuerus es: tu servom quaere. tu salveto: tu vale. |
| huncego esse aio Menaechmum. Men. At egome. Sos. Quae haec fabulast? |
| tues Menaechmus? Men. Me esse dicoMoschoprognatum patre. |
| Sos. |
| Tunmeo patre es prognatus? Men. Immo equidemadulescensmeo; |
1080 | tuomtibi neque occupare neque praeripere postulo. |
| Mess. |
| Diimmortalesspem insperatam date mihi quam suspicor. |
| namnisi me animus fallithi sunt gemini germani duo. |
| namet patriam et patrem conmemorant pariter qui fuerint sibi. |
| sevocaboerum. Menaechme. Men. Sos. Quidvis? Mess. Non ambos volo |
1085 | seduter vostrorum est advectus mecum navi. Men. Nonego. |
| Sos. |
| Atego. Mess. Te volo igitur. hucconcede. Sos. Concessi. quid est? |
| Mess. |
| Illichomo aut sycophanta aut geminus est frater tuos. |
| namego hominem hominis similiorem numquam vidi alterum. |
| nequeaqua aquae nec lacte est lactiscrede miusquam similius |
1090 | quamhic tui esttuque huius autem; post eandem patriam ac patrem |
| memorat.meliust nos adire atque hunc percontarier. |
| Sos. |
| Herclequi tu me admonuisti recteet habeo gratiam. |
| pergeoperam dareobsecro hercle; liber estosi invenis |
| huncmeum fratrem esse. Mess. Spero. Sos. Etego item spero fore. |
| Mess. |
1095 | Quidais tu? Menaechmumopinorte vocari dixeras. |
| Men. |
| Itavero. Mess. Huic item Menaechmo nomen est.in Sicilia |
| teSyracusis natum esse dixti: <et> hic natust ibi. |
| Moschumtibi patrem fuisse dixti: huic itidem fuit. |
| nuncoperam potestis ambo mihi dare et vobis simul. |
| Men. |
1100 | Promeruistiut ne quid ores quod velisquin impetres. |
| tamquasi me emeris argentoliber servibo tibi. |
| Mess. |
| Spesmihi estvos inventurum fratres germanos duos |
| geminosuna matre natos et patre uno uno die. |
| Men. |
| Miramemoras. utinam efficere quod pollicitu's possies. |
| Mess. |
1105 | Possum.sed nunc agite uterque id quod rogabo dicite. |
| Men. |
| Vbilubetroga: respondebo. nil reticebo quod sciam. |
| Mess. |
| Esttibi nomen Menaechmo? Men. Fateor. Mess. Estitidem tibi? |
| Sos. |
| Est. Mess. Patremfuisse Moschum tibi ais? Men. Itavero. Sos. Et mihi. |
| Mess. |
| Esnetu Syracusanus? Men. Certo. Mess. Quidtu? Sos. Quippini? |
| Mess. |
1110 | Optimeusque adhuc conveniunt signa. porro operam date. |
| quidlongissime meministidic mihiin patria tua? |
| Men. |
| Cumpatre ut abii Tarentum ad mercatumpostea |
| interhomines me deerrare a patre atque inde avehi. |
| Sos. |
| Iuppitersupremeserva me. Mess. Quid clamas? quintaces? |
1115 | quoteras annos gnatusquom te pater a patria avehit? |
| Men. |
| Septuennis:nam tunc dentes mihi cadebant primulum. |
| nequepatrem umquam postilla vidi. Mess. Quid?vos tum patri |
| filiiquot eratis? Men. Vt nunc maxime meminiduo. |
| Mess. |
| Vtereratistun an illemaior? Men. Aeque ambopares. |
| Mess. |
1120 | Quiid potest? Men. Gemini amboeramus. Sos. Di me servatum volunt. |
| Mess. |
| Siinterpellasego tacebo potius. Sos. Taceo. Mess. Dicmihi: |
| unonomine ambo eratis? Men. Minime. nam mihihoc erat |
| quodnunc estMenaechmo: illum tum vocabant Sosiclem. |
| Sos. |
| Signaadgnovicontineri quin complectar non queo. |
1125 | migermane gemine fratersalve. ego sum Sosicles. |
| Men. |
| Quomodo igitur post Menaechmo nomen est factum tibi? |
| Sos. |
| Postquamad nos renuntiatum est te ... et patrem esse mortuom |
| avosnoster mutavit: quod tibi nomen estfecit mihi. |
| Men. |
1130 | Credoita esse factum ut dicis. sed mi hoc responde. Sos. Roga. |
| Men. |
| Quiderat nomen nostrae matri? Sos. Teuximarchae. Men. Convenit. |
| osalveinsperate multis annis post quem conspicor. |
| Sos. |
| Frateret tuquem ego multis miseriis laboribus |
| usqueadhuc quaesivi quemque ego esse inventum gaudeo. |
| Mess. |
1135 | Hoceratquod haec te meretrix huius vocabat nomine: |
| hunccensebat te essecredoquom vocat te ad prandium. |
| Men. |
| Namqueedepol iussi hic mihi hodie prandium appararier |
| clammeam uxoremquoi pallam surrupui dudum domo |
| eamdedi huic. S. Hancdicisfraterpallamquam ego habeo? M. <Haec east.> |
1140 | quomodo haec ad te pervenit? Sos. Meretrix hucad prandium |
| meabduxitme sibi dedisse aiebat. prandi perbene |
| potaviatque accubui scortumpallam et aurum hoc <abstuli>. |
| Men. |
| Gaudeoedepolsi quid propter me tibi evenit boni. |
1145 | namilla quom te ad se vocabatmemet esse credidit. |
| Mess. |
| Numquidme morare quin ego liberut iustisiem? |
| Men. |
| Optimumatque aequissimum oratfrater: fac causa mea. |
| Sos. |
| Liberesto. Men. Quom tu es libergaudeoMessenio. |
| Mess. |
1150 | Sedmeliorest opus auspiciout liber perpetuo siem. |
| Sos. |
| Quoniamhaec eveneruntfraternostra ex sententia |
| inpatriam redeamus ambo. Men. Fraterfaciamut tu voles. |
| auctionemhic faciam et vendam quidquid est. nunc interim |
| eamusintrofrater. Sos. Fiat. Mess. Scitinquid ego vos rogo? |
| M. |
1155 | Quid? Mes. Praeconiummi ut detis. M. Dabitur. Mes. Ergonunciam |
| visconclamari auctionem fore? Men. Equidem dieseptimi. |
| Mess. |
| Auctiofiet Menaechmi mane sane septimi. |
| venibuntservisupellexfundiaedesomnia. |
| venibuntquiqui licebuntpraesenti pecunia. |
1160 | venibituxor quoque etiamsi quis emptor venerit. |
| vixcredo tota auctione capiet quinquagesies. |
| nuncspectatoresvalete et nobis clare plaudite. |
|