Readme.it in English  home page
Readme.it in Italiano  pagina iniziale
readme.it by logo SoftwareHouse.it

Yoga Roma Parioli Pony Express Raccomandate Roma

Ebook in formato Kindle (mobi) - Kindle File Ebook (mobi)

Formato per Iphone, Ipad e Ebook (epub) - Ipad, Iphone and Ebook reader format (epub)

Versione ebook di Readme.it powered by Softwarehouse.it


T. Macci Plauti

Menaechmi



Prologo

PROLOGVS



Salutemprimum iam a principio propitiam


mihiatque vobisspectatoresnuntio.


apportovobis Plautumlingua non manu


quaesout benignis accipiatis auribus.

 5

nuncargumentum accipite atque animum advortite;


quampotero in verba conferam paucissuma.


atquehoc poetae faciunt in comoediis:


omnisres gestas esse Athenis autumant


quoillud vobis graecum videatur magis;

 10

egonusquam dicam nisi ubi factum dicitur.


atqueadeo hoc argumentum graecissattamen


nonatticissatverum sicilicissitat.


huicargumento antelogium hoc fuit;


nuncargumentum vobis demensum dabo

 15

nonmodioneque trimodioverum ipso horreo:


tantumad narrandum argumentum adest benignitas.


mercatorquidam fuit Syracusis senex


eisunt nati filii gemini duo


itaforma simili pueriut mater sua

 20

noninternosse posset quae mammam dabat


nequeadeo mater ipsa quae illos pepererat


utquidem ille dixit mihiqui pueros viderat:


egoillos non vidine quis vostrum censeat.


postquamiam pueri septuennes suntpater

 25

oneravitnavem magnam multis mercibus;


imponitgeminum alterum in navem pater


Tarentumavexit secum ad mercatum simul


illumreliquit alterum apud matrem domi.


Tarentiludi forte erantcum illuc venit.

 30

mortalesmultiut ad ludosconvenerant:


pueraberravit inter homines a patre.


Epidamniensisquidam ibi mercator fuit


ispuerum tollit avehitque Epidamnium.


patereius autem postquam puerum perdidit

 35

animumdesponditeaque is aegritudine


paucisdiebus post Tarenti emortuost.


postquamSyracusas de ea re rediit nuntius


adavom puerorumpuerum surruptum alterum


patremquepueri Tarenti esse emortuom

 40

immutatnomen avos huic gemino alteri;


itaillum dilexitqui subruptustalterum:


illiusnomen indit illi qui domi est


Menaechmoidem quod alteri nomen fuit;


etipsus eodem est avos vocatus nomine

 45

(proptereaillius nomen memini facilius


quiaillum clamore vidi flagitarier).


nemox erretisiam nunc praedico prius:


idemest ambobus nomen geminis fratribus.


nuncin Epidamnum pedibus redeundum est mihi

 50

uthanc rem vobis examussim disputem.


siquis quid vestrum Epidamnum curari sibi


velitaudacter imperato et dicito


sedita ut det unde curari id possit sibi.


namnisi qui argentum dederitnugas egerit;

 55

quidederitmagis maiores nugas egerit.


verumilluc redeo unde abiiatque uno asto in loco.


Epidamniensisillequem dudum dixeram


geminumillum puerum qui surrupuit alterum


eiliberorumnisi divitiaenil erat:

 60

adoptatillum puerum surrupticium


sibifilium eique uxorem dotatam dedit


eumqueheredem fecitquom ipse obiit diem.


namrus ut ibat forteut multum pluerat


ingressusfluvium rapidum ab urbe haud longule

 65

rapidusraptori pueri subduxit pedes


abstraxitquehominem in maximam malam crucem.


illidivitiae evenerunt maximae.


isillic habitat geminus surrupticius.


nuncille geminusqui Syracusis habet

 70

hodiein Epidamnum veniet cum servo suo


huncquaeritatum geminum germanum suom.


haecurbs Epidamnus estdum haec agitur fabula:


quandoalia ageturaliud fiet oppidum;


sicutfamiliae quoque solent mutarier:

 75

modoni caditat lenomodo adulescensmodo senex


paupermendicusrexparasitushariolus

 76a

... ......




Atto 1Scena 1

Penicvlvs 



Iuventusnomen fecit Peniculo mihi


ideoquia mensamquando edodetergeo.


hominescaptivos qui catenis vinciunt

 80

etqui fugitivis servis indunt compedes


nimisstulte faciunt mea quidem sententia.


namhomini misero si ad malum accedit malum


maiorlubido est fugere et facere nequiter.


namse ex catenis eximunt aliquo modo.

 85

tumcompediti anum lima praeterunt


autlapide excutiunt clavom. nugae sunt eae.


quemtu adservare rectene aufugiatvoles


escaatque potione vinciri decet.


apudmensam plenam homini rostrum deliges;

 90

dumtu illi quod edit et quod potet praebeas


suoarbitratu adfatim cottidie


numquamedepol fugiettam etsi capital fecerit


facileadservabisdum eo vinclo vincies.


itaistaec nimis lenta vincla sunt escaria:

 95

quammagis extendastanto adstringunt artius.


namego ad Menaechmum hunc eoquo iam diu


sumiudicatus; ultro eo ut me vinciat.


namillic homo homines non alitverum educat


recreatque:nullus melius medicinam facit.

 100

itaest adulescens; ipsus escae maxumae


cerialiscenas datita mensas exstruit


tantasstruices concinnat patinarias:


standumstin lectosi quid de summo petas.


sedmi intervallum iam hos dies multos fuit:

 105

domidomitus sum usque cum caris meis.

 

namneque edo neque emo nisi quod est carissumum.


idquoque iamcari qui instruontur deserunt.


nuncad eum inviso. sed aperitur ostium.


Menaechmumeccum ipsum videoprogreditur foras.




Atto 1Scena 2

Menaechmvs 


 110

Nimalani stulta siesni indomita imposque animi


quodviro esse odio videastute tibi odio habeas.


praeterhacsi mihi tale post hunc diem


faxisfaxo foris vidua visas patrem.


namquotiens foras ire volome retinesrevocasrogitas

 115

quoego eamquam rem agamquid negoti geram


quidpetamquid feramquid foris egerim.


portitoremdomum duxiita omnem mihi


remnecesse eloqui estquidquid egi atque ago.


nimiumego te habui delicatam; nunc adeo ut facturus dicam.

 120

quandoego tibi ancillaspenum


lanamaurumvestempurpuram


benepraebeo nec quicquam eges


malocavebis si sapis


virumobservare desines.


atqueadeone me nequiquam servesob eam industriam


hodieducam scortum ad cenam atque aliquo condicam foras.


Pen. 

 125

Illichomo se uxori simulat male loquiloquitur mihi;


namsi foris cenatprofecto mehaud uxoremulciscitur.


Men. 


Euaxiurgio hercle tandem uxorem abegi ab ianua.


ubisunt amatores mariti? dona quid cessant mihi


conferreomnes congratulantesquia pugnavi fortiter?

 130

hancmodo uxori intus pallam surrupuiad scortum fero.


sichoc decetdari facete verba custodi catae.


hocfacinus pulchrumsthoc probumsthoc lepidumsthoc factumstfabre:


meomalo a mala abstuli hocad damnum deferetur.


avortipraedam ab hostibus nostrum salute socium.


Pen. 

 135

Heusadulescensecqua in istac pars inest praeda mihi?


Men. 


Periiin insidias deveni.  Pen. Immo inpraesidiumne time.


M. 


Quishomo est?  P. Ego sum.  M. Omea Commoditaso mea Opportunitas


salve.  P. Salve.  M. Quidagis?  P. Teneo dextera genium meum.


Men. 


Nonpotuisti magis per tempus mi advenire quam advenis.


Pen. 

 140

Itaego soleo: commoditatis omnis articulos scio.


Men. 


Vintu facinus luculentum inspicere?  Pen. Quisid coxit coquos?


iamsciamsi quid titubatumstubi reliquias videro.


Men. 


Dicmienumquam tu vidisti tabulam pictam in pariete


ubiaquila Catameitum raperet aut ubi Venus Adoneum?


Pen. 

 145

Saepe.sed quid istae picturae ad me attinent?  Men. Ageme aspice.


ecquidadsimulo similiter?  Pen. Quis istestornatus tuos?


Men. 


Dichominem lepidissimum esse me.  Pen. Vbiessuri sumus?


Men. 


Dicmodo hoc quod ego te iubeo.  Pen. Dico: homolepidissime.


Men. 


Ecquidaudes de tuo istuc addere?  Pen. Atquehilarissime.


Men. 

 150

Perge<porro>.  Pen. Non pergo herclenisiscio qua gratia.


litigiumtibi est cum uxoreeo mi abs te caveo cautius.


Men. 


Clamuxoremst ubi pulchre habeamus atque hunc comburamus diem.


Pen. 


Agesane igiturquando aequom orasquam mox incendo rogum?

 155

diesquidem iam ad umbilicum est dimidiatus mortuos.


Men. 


Temoraremihi quom obloquere.  Pen. Oculumecfodito per solum


mihiMenaechmesi ullum verbum faxo nisi quod iusseris.


Men. 


Concedehuc a foribus.  Pen. Fiat.  Men. Etiamconcede huc.  Pen. Licet.


Men. 


Etiamnunc concede audacter ab leonino cavo.


Pen. 

 160

Euedepol ne tuut ego opinoresses agitator probus.


Men. 


Quidum?  Pen. Nete uxor sequaturrespectas identidem.


Men. 


Sedquid ais?  Pen. Egone? id enim quod tu visid aio atque id nego.


Men. 


Ecquidtu de odore possissi quid forte olfeceris


facereconiecturam ... ? ...


(Pen.) 

 165

...captum sit collegium.


Men. 


Agedumodorare hanc quam ego habeo pallam. quid olet? apstines?


Pen. 


Summumolfactare oportet vestimentum muliebre


namex istoc loco spurcatur nasum odore inlucido.


Men. 


Olfactaigitur hincPenicule. lepide ut fastidis.  Pen. Decet.


Men. 

 170

Quidigitur? quid olet? responde.  Pen. Furtumscortumprandium.


tibifuant


elocutusnam


nuncad amicam deferetur hanc meretricem Erotium.


mihitibi atque illi iubebo iam adparari prandium.  Pen. Eu.


Men. 

 175

Indeusque ad diurnam stellam crastinam potabimus.  Pen. Eu


expeditefabulatu's. iam fores ferio?  Men. Feri.


velmane etiam.  Pen. Mille passum commoratu'scantharum.

 

Men. 


Placidepulta.  Pen. Metuiscredone fores Samiaesient.


Men. 

 180

Manemane obsecro hercle: eapse eccam exit. ohsolem vides


satinut occaecatust prae huius corporis candoribus?




Atto 1Scena 3

Erotivm 



AnimemiMenaechmesalve.  Pen. Quidego?  Er. Extra numerum es mihi.


Pen. 


Idemistuc aliis adscriptivis fieri ad legionem solet.


Men. 

 185

Egoistic mihi hodie adparari iussi apud te proelium.


Er. 


Hodieid fiet.  Men. In eo uterque proeliopotabimus;


uteribi melior bellator erit inventus cantharo


tuestlegio adiudicatocum utro hanc noctem sies.


utego uxoremmea voluptasubi te aspicioodi male.


Er. 

 190

Interimnequis quin eius aliquid indutus sies.


quidhoc est?  Men. Induviae tuae atque uxorisexuviaerosa.


Er. 


Superasfacileut superior sis mihi quam quisquam qui impetrant.


Pen. 


Meretrixtantisper blanditurdum illud quod rapiat videt;

 195

namsi amabasiam oportebat nasum abreptum mordicus.


Men. 


SustinehocPenicule: exuvias facere quas vovi volo.


Pen. 


Cedo;sed obsecro herclesalta sic cum palla postea.


Men. 


Egosaltabo? sanus hercle non es.  Pen. Egone antu magis?


sinon saltasexue igitur.  Men. Nimio egohanc periculo

 200

surrupuihodie. meo quidem animo ab Hippolyta subcingulum


Herculeshaud aeque magno umquam abstulit periculo.


capetibi hancquando una vivis meis morigera moribus.


Er. 


Hocanimo decet animatos esse amatores probos.


Pen. 


Quiquidem ad mendicitatem se properent detrudere.


Men. 

 205

Quattuorminis ego emi istanc anno uxori meae.


Pen. 


Quattuorminae perierunt planeut ratio redditur.


Men. 


Scinquid volo ego te accurare?  Er. Sciocuraboquae voles.


Men. 


Iubeigitur tribus nobis apud te prandium accurarier


atquealiquid scitamentorum de foro opsonarier

 210

glandionidamsuillamlaridum pernonidam


autsincipitamenta porcina aut aliquid ad eum modum


madidaquae mi adposita in mensa miluinam suggerant;


atqueactutum.  Er. Licet ecastor.  Men. Nosprodimus ad forum.


iamhic nos erimus: dum coqueturinterim potabimus.


Er. 

 215

Quandovis veniparata res erit.  Men. Properamodo.


sequeretu.  Pen. Ego hercle vero te et servabo ette sequar


nequehodie ut te perdammeream deorum divitias mihi.

 

Er. 


Evocateintus Culindrum mihi coquom actutum foras.




Atto 1Scena 4

sportulamcape atque argentum. eccos tris nummos habes.



Cylindrvs 

 220

Habeo.  Er. Abiatque obsonium adfer; tribus vide quod sit satis:


nequedefiat neque supersit.  Cyl. Cuius modi hihomines erunt?


Er. 


Egoet Menaechmus et parasitus eius.  Cyl. Iamisti sunt decem;

 

namparasitus octo hominum munus facile fungitur.


Er. 


Elocutasum convivasceterum cura.  Cyl. Licet.

 225

coctasuntiube ire accubitum.  Er. Redicito.  Cyl. Iam ego hic ero.




Atto 2Scena 1

Menaechmvs 



Voluptasnullast navitisMessenio


maiormeo animoquam quom ex alto procul


terramconspiciunt.  Messenio Maiornon dicamdolo


[quam]si adveniens terram videas quae fuerit tua.

 230

sedquaesoquam ob rem nunc Epidamnum venimus?


anquasi mare omnis circumimus insulas?


Men. 


Fratremquaesitum geminum germanum meum.


Mess. 


Namquid modi futurum est illum quaerere?


hicannus sextust postquam ei rei operam damus.

 235

HistrosHispanosMassiliensisHilurios


maresuperum omne Graeciamque exoticam


orasqueItalicas omnisqua adgreditur mare


sumuscircumvecti. si acumcredoquaereres


acuminvenissessi appareretiam diu.

 240

homineminter vivos quaeritamus mortuom;


naminvenissemus iam diusi viveret.


Men. 


Ergoistuc quaero certum qui faciat mihi


quisese dicat scire eum esse emortuom:


operampraeterea numquam sumam quaerere.

 245

verumaliter vivos numquam desistam exsequi.


egoillum scio quam cordi sit carus meo.


Mess. 


Inscirpo nodum quaeris. quin nos hinc domum


redimusnisi si historiam scripturi sumus?


Men. 


Dictumfacessasdatum ediscaveas malo.

 250

molestusne sisnon tuo hoc fiet modo.  Mess. Em


illocenim verbo esse me servom scio.


nonpotuit paucis plura plane proloqui.


verumtamen nequeo contineri quin loquar.


audinMenaechme? quom inspicio marsuppium

 255

viaticatihercle admodum aestive sumus.


netu hercleopinornisi domum revorteris


ubinihil habebisgeminum dum quaeresgemes.


namita est haec hominum natio: in Epidamnieis


voluptariiatque potatores maxumi;

 260

tumsycophantae et palpatores plurumi


inurbe hac habitant; tum meretrices mulieres


nusquamperhibentur blandiores gentium.


proptereahuic urbi nomen Epidamno inditumst


quianemo ferme huc sine damno devortitur.


Men. 

 265

Egoistuc cavebo. cedo dum huc mihi marsuppium.


Mess. 


Quideo vis?  Men. Iam aps te metuo de verbistuis.


Mess. 


Quidmetuis?  Men. Ne mihi damnum in Epidamnoduis.


tumagnus amator mulierum esMessenio


egoautem homo iracundusanimi perditi;

 270

idutrumqueargentum quando habebocavero


netu delinquas neve ego irascar tibi.


Mess. 


Capeatque serva. me lubente feceris.




Atto 2Scena 2

Cylindrvs 



Beneopsonavi atque ex mea sententia


bonumanteponam prandium pransoribus.

 275

sedeccum Menaechmum video. vae tergo meo


priusiam convivae ambulant ante ostium


quamego opsonatu redeo. adibo atque alloquar.


Menaechmesalve.  Men. Di te amabunt quisquis <es>.


Cyl. 


Quisquis... <quis> ego sim?


Men. 

 280

Nonhercle vero.  Cyl. Vbi convivae ceteri?


Men. 


Quostu convivas quaeris?  Cyl. Parasitum tuom.


Men. 


Meumparasitum? certe hic insanust homo.


Mess. 


Dixintibi esse hic sycophantas plurumos?


... ......


Men. 

 285

Quemtu parasitum quaerisadulescensmeum?


Mess. 


Peniculumeccum in vidulo salvom fero.


Cyl. 


Menaechmenumero huc advenis ad prandium.


nuncopsonatu redeo.  Men. Responde mihi


adulescens:quibus hic pretiis porci veneunt

 290

sacressinceri?  Cyl. Nummis.  Men. Nummuma me accipe:


iubete piari de mea pecunia.


namequidem insanum esse te certo scio


quimihi molestu's homini ignotoquisquis es.


Cyl. 


Cylindrusego sum: non nosti nomen meum?


Men. 

 295

Situ Cylindrus seu Coriendrusperieris.


egote non novineque novisse adeo volo.


Cyl. 


Esttibi Menaechmo nomentantum quod sciam.


Men. 


Prosano loqueris quom me appellas nomine.


sedubi novisti me?  Cyl. Vbi ego te noverim

 300

quiamicam habes eram meam hanc Erotium?


Men. 


Nequehercle ego habeoneque te quis homo sis scio.


Cyl. 


Nonscis quis ego simqui tibi saepissime


cyathissoapud nosquando potas?  Mess. Ei mihi


quomnihil est qui illi homini diminuam caput.


Men. 

 305

Tuncyathissare mihi solesqui ante hunc diem


Epidamnumnumquam vidi neque veni?  Cyl. Negas?


Men. 


Negohercle vero.  Cyl. Non tu in illisce aedibus


habitas?  Men. Diillos hominesqui illic habitantperduint.


Cyl. 


Insanithic quidemqui ipse male dicit sibi.

 310

audinMenaechme?  Men. Quid vis?  Cyl. Sime consulas


nummumillum quem mihi dudum pollicitu's dare


namtu quidem hercle certo non sanu's satis


Menaechmequi nunc ipsus male dicas tibi

 315

iubeassi sapiasporculum adferri tibi.


Mes. 


Euhercle hominem multumet odiosum mihi.


Cyl. 


Soletiocari saepe mecum illoc modo.


quamvis ridiculus estubi uxor non adest.


quidais tu?  Men. Quid visinquam.  Cyl. Satinhoc quod vides

 320

tribusvobis opsonatumstan opsono amplius


tibiet parasito et mulieri?  Men. Quas [tu]mulieres


quostu parasitos loquere?  Mess. Quod te urgetscelus


quihuic sis molestus?  Cyl. Quid tibi mecum estrei?


egote non novi: cum hoc quem novi fabulor.


Mess. 

 325

Nonedepol tu homo sanus escerto scio.


Cyl. 


Iamergo haec madebunt faxonil morabitur.


prointu ne quo abeas longius ab aedibus.


numquidvis?  Men. Vt eas maximam malam crucem.


Cyl. 


Irehercle meliust te interim atque accumbere

 330

dumego haec appono ad Volcani violentiam.


ibointro et dicam te hic adstare Erotio


utte hinc abducat potius quam hic adstes foris.


Men. 


Iamneabiit <illic>? edepol haud mendacia


tuaverba experior esse.  Mess. Observato modo:

 335

namistic meretricem credo habitare mulierem


utquidem ille insanus dixitqui hinc abiit modo.


Men. 


Sedmiror qui ille noverit nomen meum.


Mess. 


Minimehercle mirum. morem hunc meretrices habent:


adportum mittunt servolosancillulas;

 340

siquae peregrina navis in portum advenit


rogitantcuiatis sitquid ei nomen siet


postillaextemplo se applicantagglutinant:


sipellexeruntperditum amittunt domum.


nuncin istoc portu stat navis praedatoria

 345

apsqua cavendum nobis sane censeo.


Men. 


Monesquidem hercle recte.  Mess. Tum demum sciam


rectemonuissesi tu recte caveris.

 

Men. 


Tacedum parumpernam concrepuit ostium:


videamusqui hinc egreditur.  Mess. Hoc ponaminterim.

 350

asservatotehaec sultisnavales pedes.




Atto 2Scena 3

Erotivm 



Sinefores sicabinolo operiri.


intusparacuravidequod opust fiat:


sternitelectosincendite odores; munditia

 355

inlecebraanimost amantium.


amantiamoenitas malostnobis lucrost.


sedubi ille estquem coquos ante aedis esse ait? atque eccum video


quimi est usui et plurimum prodest.


itemhinc ultro fitut meretpotissimus nostrae domi ut sit;

 360

nunceum adiboadloquar ultro.


animulemimihi mira videntur


tehic stare forisfores quoi pateant


magisquam domus tua domus quom haec tua sit.


omneparatumstut iussisti

 365

atqueut voluistineque tibi


ullamorast intus.


prandiumut iussistihic curatumst:


ubilubetire licet accubitum.


M. 


Quicumhaec mulier loquitur?  E. Equidemtecum.  M. Quid mecum tibi

 370

fuitumquam aut nunc est negoti?  Er. Quia pol teunum ex omnibus


Venusme voluit magnificareneque id haud immerito tuo.


namecastor solus benefactis tuis me florentem facis.


Men. 


Certohaec mulier aut insana aut ebria estMessenio


quaehominem ignotum compellet me tam familiariter.


Mess. 

 375

Dixinego istaec hic solere fieri? folia nunc cadunt


praeutsi triduom hoc hic erimus: tum arbores in te cadent.


namita sunt hic meretrices: omnes elecebrae argentariae.


sedsine me dum hanc compellare. heus muliertibi dico.  Er. Quidest?


Mess. 


Vbitu hunc hominem novisti?  Er. Ibidem ubi hicme iam diu

 380

inEpidamno.  Mess. In Epidamno? qui huc inhanc urbem pedem


nisihodienumquam intro tetulit?  Er. Heiadelicias facis.


miMenaechmequinamabois intro? hic tibi erit rectius.


Men. 


Haecquidem edepol recte appellat meo me mulier nomine.


nimismirorquid hoc sit negoti.  Mess. Oboluitmarsuppium

 385

huicistuc quod habes.  Men. Atque edepol tu memonuisti probe.


accipedum hoc. iam sciboutrum haec me mage amet an marsuppium.


Er. 


Eamusintrout prandeamus.  Men. Bene vocas: tamgratiast.


Er. 


Curigitur me tibi iussisti coquere dudum prandium?


Men. 


Egonte iussi coquere?  Er. Certotibi etparasito tuo.


Men. 

 390

Cuimalumparasito? certo haec mulier non sanast satis.


Er. 


Peniculo.  Men. Quisiste est Peniculus? qui extergentur baxeae?


Er. 


Scilicetqui dudum tecum venitquom pallam mihi


detulistiquam ab uxore tua surrupuisti.  Men. Quidest?


tibipallam dediquam uxori meae surrupui? sanan es?

 395

certehaec mulier cantherino ritu astans somniat.


Er. 


Quilubet ludibrio habere me atque ire infitias mihi


factaquae sunt?  Men. Dic quid est id quod negemquod fecerim?


Er. 


Pallamte hodie mihi dedisse uxoris.  Men. Etiamnunc nego.


egoquidem neque umquam uxorem habui neque habeoneque huc

 400

umquampostquam natus sumintra portam penetravi pedem.


prandiin naviinde huc sum egressuste conveni.  Er. Eccere


periimiseraquam tu mihi nunc navem narras?  Men. Ligneam


saepetritamsaepe fixamsaepe excussam malleo;


quasisupellex pellionispalus palo proxumust.


Er. 

 405

Iamamabodesiste ludos facere atque i hac mecum semul.


Men. 


Nescioquemmulieralium hominemnon me quaeritas.


Er. 


Nonego te novi MenaechmumMoscho prognatum patre


quiSyracusis perhibere natus esse in Sicilia

 410

ubirex Agathocles regnator fuit et iterum Phintia


tertiumLiparoqui in morte regnum Hieroni tradidit


nuncHiero est?  Men. Haud falsamulierpraedicas.  Mess. Pro Iuppiter


numistaec mulier illinc venitquae te novit tam cate?


Men. 

 415

Hercleopinorpernegari non potest.  Mess. Nefeceris.


periistisi intrassis intra limen.  Men. Quin tu tacemodo.


beneres geritur. adsentabor quidquid dicet mulieri


sipossum hospitium nancisci. iam dudummuliertibi

 420

nonimprudens advorsabar: hunc metuebamne meae


uxorirenuntiaret de palla et de prandio.


nuncquando viseamus intro.  Er. Etiamparasitum manes?


Men. 


Nequeego illum maneoneque flocci facionequesi venerit


eumvolo intromitti.  Er. Ecastor haud invitafecero.

 425

sedscin quid te amabo ut facias?  Men. Imperaquid vis modo.


Er. 


Pallamillamquam dudum dederasad phrygionem ut deferas


utreconcinnetur atque ut opera addantur quae volo.


Men. 


Herclequi tu recte dicis: eadem ignorabitur


neuxor cognoscat te haberesi in via conspexerit.


Er. 

 430

Ergomox auferto tecumquando abibis.  Men. Maxime.


Er. 


Eamusintro  Men. Iam sequar te. hunc volo etiamconloqui.


ehoMessenioaccede huc.  Mess. Quid negotiest?  Men. sussciri.


M. 


Quideo opust?  M. Opus est. scio ut medices.  M. Tanto nequior.


Men. 

 435

Habeopraedam: tantum incepi operis. ei quantum potes


abducistos in tabernam actutum devorsoriam.


tumfacito ante solem occasum ut venias advorsum mihi.


Mess. 


Nontu istas meretrices novistiere.  Men. Taceinquam ...


mihidolebitnon tibisi quid ego stulte fecero.

440

mulierhaec stulta atque inscita est; quantum perspexi modo


esthic praeda nobis.  Mess. Periiiamne abis?periit probe:


ducitlembum dierectum navis praedatoria.


sedego inscitus qui domino me postulem moderarier:


dictome emit audientemhaud imperatorem sibi.

 445

sequiminiutquod imperatum estveniam advorsum temperi.




Atto 3Scena 1

Penicvlvs 



Plustriginta annis natus sumquom interea loci


numquamquicquam facinus feci peius neque scelestius


quamhodiequom in contionem mediam me immersi miser.


ubiego dum hietoMenaechmus se subterduxit mihi

 550

atqueabiit ad amicamcredoneque me voluit ducere.


quiillum di omnes perduintqui primus commentust ...


contionemhaberequi homines occupatos occupat.


nonad eam rem otiosos homines decuit deligi


quinisi adsint quom citenturcensus capiat ilico?

455

... ......


... ......


adfatimest hominumin dies qui singulas escas edint


quibusnegoti nihil estqui essum neque vocantur neque vocant:


eosoportet contioni dare operam atque comitiis.

 460

siid ita essetnon ego hodie perdidissem prandium


quoitam credo datum voluisse quam me video vivere.


ibo:etiamnum reliquiarum spes animum oblectat meum.


sedquid ego video? Menaechmus cum corona exit foras.


sublatumest conviviumedepol venio adversum temperi.

465

observaboquid agathominem. post adibo atque adloquar.




Atto 3Scena 2

Menaechmvs 



Potineut quiescas? ego tibi hanc hodie probe


lepidequeconcinnatam referam temperi.


nonfaxo eam esse dices: ita ignorabitur.


Pen. 


Pallamad phrygionem fert confecto prandio

 470

vinoqueexpotoparasito excluso foras.


nonhercle is sum qui sumni hanc iniuriam


mequeultus pulchre fuero. observa quid dabo.


Men. 


Prodi immortalesquoi homini umquam uno die


bonidedistis plusqui minus speraverit?

475

prandipotaviscortum accubuiapstuli


hancquoius heres numquam erit post hunc diem.


Pen. 


Nequeoquae loquitur exaudire clanculum;


saturnunc loquitur de me et de parti mea.


Men. 

 480

Aithanc dedisse me sibiatque eam meae


uxorisurrupuisse. quoniam sentio


errareextemploquasi res cum ea esset mihi


coepiadsentari: mulier quidquid dixerat


idemego dicebam. quid multis verbis <opust>?

 485

minorenusquam bene fui dispendio.


Pen. 


Adiboad hominemnam turbare gestio.


Men. 


Quishic estqui adversus it mihi?  Pen. Quidaishomo


leviorquam plumapessime et nequissime


flagitiumhominissubdole ac minimi preti?

 490

quidde te meruiqua me causa perderes?


utsurrupuisti te mihi dudum de foro!


fecistifunus med absente prandio.


curausu's facerequoi ego aeque heres eram?


Men. 


Adulescensquaesoquid tibi mecum est rei

 495

quimihi male dicas homini ignoto insciens?


antibi malam rem vis pro male dictis dari?


Pen. 


Poleam quidem edepol te dedisse intellego.


Men. 


Respondeadulescensquaesoquid nomen tibist?


Pen. 


Etiamderidesquasi nomen non noveris?


Men. 

 500

Nonedepol ego tequod sciamumquam ante hunc diem


vidineque novi; verum certoquisquis es


siaequom faciasmihi odiosus ne sies.


Pen. 


Menaechmevigila.  Men. Vigilo hercle equidemquodsciam.


Pen. 


Nonme novisti?  Men. Non negemsi noverim.


Pen. 

 505

Tuomparasitum non novisti?  Men. Non tibi


sanumestadulescenssinciputintellego.


Pen. 


Respondesurrupuistin uxori tuae


pallamistanc hodie atque dedisti Erotio?


Men. 


Nequehercle ego uxorem habeo neque ego Erotio

 510

dedinec pallam surrupui.  Pen. Satin sanus es?


occisasthaec res. non ego te indutum foras


exirevidi pallam?  Men. Vae capiti tuo.


omniscinaedos esse censestu quia es?

 515

tunmed indutum fuisse pallam praedicas?


Pen. 


Egohercle vero.  Men. Non tu abis quo dignuses?


autte piari iubehomo insanissime.


Pen. 


Numquamedepol quisquam me exorabitquin tuae


uxorirem omnem iamuti sit gestaeloquar;

 520

omnesin te istaec recident contumeliae:


faxohaud inultus prandium comederis.


Men. 


Quidhoc est negoti? satineut quemque conspicor


itame ludificant? sed concrepuit ostium.




Atto 3Scena 3

Ancilla 



Menaechmeamare ait te multum Erotium

 525

uthoc una opera <sibi> ad aurificem deferas


atquehuc ut addas auri pondo unciam


iubeasquespinter novom reconcinnarier.

 

Men. 


Etistuc et aliudsi quid curari volet


mecuraturum dicitoquidquid volet.


Anc. 

 530

Scinquid hoc sit spinter?  Men. Nescionisiaureum.


Anc. 


Hocest quod olim clanculum ex armario


tesurrupuisse aiebas uxori tuae.

 

Men. 


Numquamhercle factum est.  Anc. Non meministiobsecro?


reddeigitur spintersi non meministi.  Men. Mane.

 535

immoequidem memini. nempe hoc estquod illi dedi.


Anc. 


Istuc.  Men. Vbiillae armillae suntquas una dedi?


Anc. 


Numquamdedisti.  Men. Nam pol hoc unum dedi.


Anc. 


Dicamcurare?  Men. Dicito: curabitur.

 540

etpalla et spinter faxo referantur simul.


Anc. 


Amabomi Menaechmeinauris da mihi


faciendaspondo duom nummumstalagmia


utte libenter videamquom ad nos veneris.


Men. 


Fiat.cedo aurumego manupretium dabo.


Anc. 

 545

Dasodes abs te: <ego> post reddidero tibi.


Men. 


Immocedo abs te: ego post tibi reddam duplex.


Anc. 


Nonhabeo.  Men. At tuquando habebistumdato.


Anc. 


Numquid[me] vis?  Men. Haec me curaturum dicito


utquantum possint quique liceant veneant.

 550

iamneabiit intro? abiitoperuit fores.


dime quidem omnes adiuvantaugentamant.


sedquid ego cessodum datur mi occasio


tempusqueabire ab his locis lenoniis?

 

properaMenaechmefer pedemconfer gradum.

 555

demamhanc coronam atque abiciam ad laevam manum


utsiquis sequaturhac me abiisse censeant.


iboet conveniam servomsi poteromeum


uthaecquae bona dant di mihiex me sciat.




Atto 4Scena 1

Matrona 



Egonehic me patiar frustra in matrimonio

 560

ubivir compilet clanculum quidquid domist


atqueea ad amicam deferat?  Pen. Quin tu taces?


manufestofaxo iam opprimes: sequere hac modo.


pallamad phrygionem cum corona ebrius


ferebathodie tibi quam surrupuit domo.

 565

sedeccam coronam quam habuit. num mentior?


emhac abiitsi vis persequi vestigiis.


atqueedepol eccum optume revortitur;

 

sedpallam non fert.  Mat. Quid ego nunc cumilloc agam?


Pen. 


Idemquod semper: male habeas; sic censeo.

 570

hucconcedamus: ex insidiis aucupa.




Atto 4Scena 2

Menaechmvs 



Vthoc utimur maxime more moro


molestoquemultumatque uti quique sunt


optumimaxume morem habent hunc:


clientessibi omnes volunt esse multos:

 575

boninean mali sintid haud quaeritant;


resmagis quaeritur quam clientum fides


cuiusmodi clueat.


siest pauper atque haud malusnequam habetur


sindives malustis cliens frugi habetur.

 580

quineque leges neque aequom bonum usquam colunt


sollicitospatronos habent.


datumdenegant quod datum estlitium plenirapaces


virifraudulenti


quiaut faenore aut periuriis habent rem paratam

584a

mensest in quo ...

 585

eisubi dicitur diessimul patronis dicitur.


[quippequi pro illis loquimur quae male fecerunt]


autad populum aut in iure aut apud aedilem res est.


sicutme hodie nimis sollicitum cliens quidam habuitneque quod volui


agereaut quicum licitumstita med attinuitita detinuit.

590

apudaediles pro eius factis plurumisque pessumisque


dixicausamcondiciones tetuli tortasconfragosas:


autplus aut minus quam opus fuerat dicto dixeram controversiamut


sponsiofieret. quid ille? qui ... praedem dedit.


necmagis manufestum ego hominem umquam ullum teneri vidi:

 595

omnibusmale factis testes tres aderant acerrumi.


diillum omnes perdantita mihi


hunchodie corrupit diem


mequeadeoqui hodie forum


umquamoculis inspexi meis.


diemcorrupi optimum:


iussiadparari prandium


amicaexspectat mescio.


ubiprimum est licitumilico

 600

properaviabire de foro.

 600

iratastcredonunc mihi;


placabitpalla quam dedi

 601a

quamhodie uxori abstuli atque huic detuli Erotio.


Pen. 


Quidais?  Mat. Viro me malo malenuptam.  Pen. Satin audis quae illicloquitur?


Mat. 


Satis.  Men. Sisapiamhinc intro abeamubi mi bene sit.  Pen. Mane:male erit potius.


Mat. 


Neillam ecastor faenerato abstulisti.  Pen. Sicdatur.


Mat. 

 605

Clanculumte istaec flagitia facere censebas potis?


Men. 


Quidilluc estuxornegoti?  Mat. Menrogas?  Men. Vin hunc rogem?


Mat. 


Auferhinc palpationes.  Pen. Perge tu.  Men. Quidtu mihi


tristises?  Mat. Te scire oportet.  Pen. Scitsed dissimulat malus.


Me. 


Quidnegotist?  Ma. Pallam  Me. Pallam?  Ma. Quidampallam  Pen. Quid paves?


Men. 

 610

Nilequidem paveo.  Pen. Nisi unum: pallapallorem incutit.


attu ne clam me comesses prandium. perge in virum.


Men. 


Nontaces?  Pen. Non hercle vero taceo. nutatne loquar.


Men. 


Nonhercle ego quidem usquam quicquam nuto neque nicto tibi.


Ma. 


Neego mecastor mulier misera.  Me. Qui tumisera es? mi expedi.


Pen. 

 615

Nihilhoc confidentiusqui quae vides ea pernegat.


Men. 


PerIovem deosque omnis adiurouxor(satin hoc est tibi?)


meisti non nutasse.  Pen. Credit iam tibi deisto: illuc redi.


Men. 


Quoego redeam?  Pen. Equidem ad phrygionemcenseo. eipallam refer.


Men. 


Quaeistaec palla est?  Pen. Taceo iamquandohaec rem non meminit suam.

 619a

... ......


Men. 

 620

Numquisservorum deliquit? num ancillae aut servi tibi


responsant?eloquere. impune non erit.  Mat. Nugas agis.


Men. 


Tristisadmodum es. non mi istuc satis placet.  Mat. Nugasagis.


Men. 


Certefamiliarium aliquoi irata es.  Mat. Nugasagis.


Men. 


Nummihi es irata saltem?  Mat. Nunc tu nonnugas agis.


Men. 

 625

Nonedepol deliqui quicquam.  Mat. Em rursumnunc nugas agis.


Men. 


Dicmea uxorquid tibi aegre est?  Pen. Bellusblanditur tibi.


Men. 


Potinut mihi molestus ne sis? num te appello?  Mat. Aufermanum.


Pen. 


Sicdatur. properato absente me comesse prandium


postante aedis cum corona me derideto ebrius.


Men. 

 630

Nequeedepol ego prandi neque hodie huc intro tetuli pedem.


Pen. 


Tunnegas?  Men. Nego hercle vero.  Pen. Nihilhoc homine audacius.


nonego te modo hic ante aedis cum corona florea


vidiastare? quom negabas mi esse sanum sinciput


etnegabas me novisseperegrinum aibas esse te?


Men. 

 635

Quinut dudum divorti abs teredeo nunc demum domum.


Pen. 


Noviego te. non mihi censebas essequi te ulciscerer.


omniahercle uxori dixi.  Men. Quiddixisti?  Pen. Nescio


eamipsus roga.  Men. Quid hoc estuxor?quidnam hic narravit tibi?


quidid est? quid taces? quin dicis quid sit?  Mat. Quasitu nescias.


... ......

 639a

[pallami est domo surrepta.  Men. Palla surreptaest tibi?]


Mat. 

 640

Merogas?  Men. Pol haud rogem tesisciam.  Pen. O hominem malum


utdissimulat. non potes celare: rem novit probe.


omniahercle ego edictavi.  Men. Quid idest?  Mat. Quando nil pudet


nequevis tua voluntate ipse profiteriaudi atque ades.


etquid tristis <sim> et quid hic mihi dixeritfaxo scias.

 645

pallami est domo surrupta.  Men. Palla surruptastmihi?


Pen. 


Videnut <te> scelestus captat? huic surruptastnon tibi.


namprofecto tibi surrupta si essetsalva non foret.


Men. 


Nilmihi tecum est. sed tu quid ais?  Mat. Pallainquamperiit domo.


Men. 


Quiseam surrupuit?  Mat. Pol istuc ille scit quiillam abstulit.


Men. 

 650

Quisis homo est?  Mat. Menaechmusquidam.  Men. Edepol factum nequiter.


quisis Menaechmust?  Mat. Tu isticinquam.  Men. Egone?  Mat. Tu.  Men. Quisarguit?


Mat. 


Egomet.  Pen. Etego. atque huic amicae detulisti Erotio.


Men. 


Egondedi?  Mat. Tutu isticinquam. vinadferri noctuam


quae'tu tu' usque dicat tibi? nam nos iam defessi sumus.

 655

[  Men. PerIovem deosque omnis adiurouxor (satin hoc est tibi?)


nondedisse.  Mat. Immo hercle veronos nonfalsum dicere.]


Men. 


Sedego illam non condonavised sic utendam dedi.


Mat. 


Equidemecastor tuam nec chlamydem do foras nec pallium


cuiquamutendum. mulierem aequom est vestimentum muliebre

 660

dareforasvirum virile. quin refers pallam domum?


Men. 


Egofaxo referetur.  Mat. Ex re tuaut opinorfeceris;


namdomum numquam introibisnisi feres pallam simul.


eodomum.  Pen. Quid mihi futurum estqui tibihanc operam dedi?


Mat. 


Operareddeturquando quid tibi erit surruptum domo.


Pen. 

 665

Idquidem edepol numquam eritnam nihil est quod perdam domi.


cumviro cum uxore di vos perdant. properabo ad forum


namex hac familia me plane excidisse intellego.


Men. 


Malemi uxor sese fecisse censetquom exclusit foras;


quasinon habeamquo intromittaralium meliorem locum.

 670

sitibi displiceopatiundum: at placuero huic Erotio


quaeme non excludet ab sesed apud se occludet domi.


nunciboorabo ut mihi pallam reddatquam dudum dedi;


aliamilli redimam meliorem. heusecquis hic est ianitor?

 

aperiteatque Erotium aliquis evocate ante ostium.




Atto 4Scena 3

Erotivm 


 675

Quishic me quaerit?  Men. Sibi inimicus magisquam aetati tuae.


Er. 


MiMenaechmecur ante aedis astas? sequere intro.  Men. Mane.


scinquid est quod ego ad te venio?  Er. Sciouttibi ex me sit volup.


Men. 


Immoedepol pallam illamamabo tequam tibi dudum dedi

 

mihieam redde. uxor rescivit rem omnemut factum estordine.

 680

egotibi redimam bis tanto pluris pallamquam voles.


Er. 


Tibidedi equidem illamad phrygionem ut ferrespaulo prius


etillud spinterut ad aurificem ferresut fieret novom.


Men. 


Mihitu ut dederis pallam et spinter? numquam factum reperies.


namego quidem postquam illam dudum tibi dedi atque abii ad forum

 685

nuncredeonunc te postillac video.  Er. Videoquam rem agis.


quiacommisiut me defrudesad eam rem adfectas viam.


Men. 


Nequeedepol te defrudandi causa posco (quin tibi


dicouxorem rescivisse)  Er. Nec te ultro oraviut dares:


tuteultro ad me detulistidedisti eam dono mihi;

 690

eandemnunc reposcis: patiar. tibi habeauferutere


veltu vel tua uxorvel etiam in loculos compingite.


tuhuc post hunc diem pedem intro non feresne frustra sis;


quandotu me bene merentem tibi habes despicatui


nisiferes argentumfrustra me ductare non potes.

 695

aliamposthac invenito quam habeas frustratui.


Men. 


Nimisiracunde hercle tandem. heus tutibi dicomane


redi.etiamne astas? etiam audes mea revorti gratia?


abiitintroocclusit aedis. nunc ego sum exclusissimus:


nequedomi neque apud amicam mihi iam quicquam creditur.

 700

iboet consulam hanc rem amicosquid faciendum censeant.




Atto 5Scena 1

Menaechmvs 



Nimisstulte dudum feciquom marsuppium


Messenionicum argento concredidi.


immersitaliquo sesecredoin ganeum.


Matrona 


Provisamquam mox vir meus redeat domum.

 705

sedeccum video. salva sumpallam refert.


Men. 


Demirorubi nunc ambulet Messenio.


Mat. 


Adiboatque hominem accipiam quibus dictis meret.


nonte pudet prodire in conspectum meum


flagitiumhominiscum istoc ornatu?  Men. Quid est?

 710

quaete res agitatmulier?  Mat. Etiamneimpudens


muttireverbum unum audes aut mecum loqui?


Men. 


Quidtandem admisi in meut loqui non audeam?


Mat. 


Rogasme? <o> hominis impudentem audaciam!


Men. 


Nontu scismulierHecubam quapropter canem

 715

Graiiesse praedicabant?  Mat. Non equidem scio.


Men. 


Quiaidem faciebat Hecuba quod tu nunc facis:


omniamala ingerebatquemquem aspexerat.


itaqueadeo iure coepta appellari est canes.


Mat. 


Nonego istaec <tua> flagitia possum perpeti.

 720

nammed aetatem viduam esse mavelim


quamistaec flagitia tua pati quae tu facis.


Men. 


Quidid ad metu te nuptam possis perpeti


ansis abitura a tuo viro? an mos hic ita est


peregrinout advenienti narrent fabulas?


Mat. 

 725

Quasfabulas? noninquampatiar praeterhac


quinvidua vivam quam tuos mores perferam.


Men. 


Meaquidem hercle causa vidua vivito


velusque dum regnum optinebit Iuppiter.


Mat. 


Atmihi negabas dudum surrupuisse te

 730

nunceandem ante oculos attines: non te pudet?


Men. 


Euherclemuliermultum et audax et mala es.


tuntibi hanc surreptam dicere audesquam mihi


deditalia mulier ut concinnandam darem?


Mat. 


Neistuc mecastoriam patrem accersam meum

 735

atqueei narrabo tua flagitia quae facis.


eiDeceoquaere meum patremtecum simul


utveniat ad me: ita rem esse dicito.


iamego aperiam istaec tua flagitia.  Men. Sananes?


quaemea flagitia?  Mat. Pallam atque aurum meum

 740

domosuppilas tuae uxori et tuae


degerisamicae. satin haec recte fabulor?


Men. 


Quaesoherclemuliersi scismonstra quod bibam


tuamqui possim perpeti petulantiam.


quemtu hominem <esse me> arbitrerenescio;

 745

egote simitu novi cum Porthaone.


Mat. 


Sime deridesat pol illum non potes


patremmeumqui huc advenit. quin respicis?


novistintu illum?  Men. Novi cum Calcha simul:


eodemdie illum vidi quo te ante hunc diem.

 

Mat. 

 750

Negasnovisse me? negas patrem meum?


Men. 


Idemhercle dicamsi avom vis adducere.


Mat. 


Ecastorpariter hoc atque alias res soles.




Atto 5Scena 2

Senex 



Vtaetas mea est atque ut hoc usus facto est


gradumproferamprogrediri properabo.

 755

sedid quam mihi facile sithaud sum falsus.


nampernicitas deserit: consitus sum


senectuteonustum gero corpusvires


reliquere:ut aetas mala est; mers mala ergost.


namres plurumas pessumasquom advenitfert:

 760

quassi autumem omnisnimis longus sermost.


sedhaec res mihi in pectore et corde curaest


quidnamhoc sit negotiquod filia sic


repenteexpetit meut ad sese irem.

 763a

necquid id sitmihi certius facitquid


velitquid me accersat.

 764a

verumpropemodum iam scioquid siet rei.

 765

credocum viro litigium natum esse aliquod.


itaistaec solentquae viros subservire


sibipostulantdote fretaeferoces.


etilli quoque haud abstinent saepe culpa.


verumest modus tamenquoad pati uxorem oportet;

 770

necpol filia umquam patrem accersit ad se


nisiaut quid commissi aut iurgi est <iusta> causa.


sedid quidquid estiam sciam. atque eccam eampse


anteaedis et eius virum tristem video.


idest quod suspicabar.

 775

appellabohanc.  Mat. Ibo advorsum. salve multummipater.


Sen. 


Salvasis. salven advenio? salven accersi iubes?


quidtu tristis es? quid ille autem abs te iratus destitit?


nescioquid vos velitati estis inter vos duos.


loquereuter meruistis culpam? paucisnon longos logos.


Mat. 

 780

Nusquamequidem quicquam deliqui: hoc primum te absolvopater.


verumvivere hic non possum neque durare ullo modo.


prointu me hinc abducas.  Sen. Quid istuc autemest?  Mat. Ludibriopater


habeor.  Sen. Vnde?  Mat. Abilloquoi me mandavistimeo viro.


Sen. 


Ecceautem litigium. quotiens tandem edixi tibi

 785

utcaveresneuter ad me iretis cum querimonia?


Mat. 


Quiego istucmi patercavere possum?  Sen. Meninterrogas?


Mat. 


Nisinon vis.  Sen. Quotiens monstravi tibivirout morem geras


quidille faciatne id observesquo eatquid rerum gerat.


Mat. 

 790

Atenim ille hinc amat meretricem ex proxumo.  Sen. Sanesapit


atqueob istanc industriam etiam faxo amabit amplius.


Mat. 


Atqueibi potat.  Sen. Tua quidem ille causapotabit minus

 

siillic sive alibi libebit? quae haecmalumimpudentiast?


unaopera prohiberead cenam ne promittatpostules

 795

nevequemquam accipiat alienum apud se. serviren tibi


postulasviros? dare una opera pensum postules


interancillas sedere iubeaslanam carere.


Mat. 


Nonequidem mihi te advocatumpateradduxised viro.


hincstasillim causam dicis.  Sen. Si ille quiddeliquerit

 800

multotanto illum accusaboquam te accusaviamplius.


quandote auratam et vestitam bene habetancillas penum


rectepraehibetmelius sanam estmuliermentem sumere.


Mat. 


Atille suppilat mihi aurum et pallas ex arcis domo


medespoliatmea ornamenta clam ad meretrices degerit.


Sen. 

 805

Malefacitsi istuc facit; si non facittu male facis


quaeinsontem insimules.  Mat. Quin etiam nunchabet pallampater


<et>spinterquod ad hanc detuleratnuncquia rescivirefert.


Sen. 


Iamego ex hocut factumstscibo. <ibo> ad hominem atqueadloquar.


dicmi istucMenaechmequod vos dissertatisut sciam.

 810

quidtu tristis es? quid illa autem irata abs te destitit?


Men. 


Quisquisesquidquid tibi nomen estsenexsummum Iovem


deosquedo testes  Sen. Qua de re aut cuius reirerum omnium?


Men. 


Meneque isti male fecisse mulieriquae me arguit


hancdomo ab se surrupuisse atque abstulisse ... deierat.


siego intra aedis huius umquamubi habitatpenetravi <pedem>


omniumhominum exopto ut fiam miserorum miserrimus.


Sen. 


Sanunesqui istuc exoptes aut neges te umquam pedem


ineas aedis intulisse ubi habitasinsanissime?


Men. 

 820

Tunsenexais habitare med in illisce aedibus?


Sen. 


Tunnegas?  Men. Nego hercle vero.  Sen. Immohercle ludere negas;


nisiquo nocte hac exmigrastis. concede huc<mea> filia.


quidtu ais? num hinc exmigrastis?  Mat. Quem inlocum aut <quam> ob remobsecro?


Sen. 


Nonedepol scio.  Mat. Profecto ludit te hic.non tu tenes?


Sen. 

 825

IamveroMenaechmesatis iocatu's. nunc hanc rem gere.


Men. 


Quaesoquid mihi tecum est? unde aut quis tu homo es? ...


tibiaut adeo istiquae mihi molesta est quoquo modo?


Mat. 


Videntu illi oculos virere? ut viridis exoritur colos

830

extemporibus atque fronteut oculi scintillantvide.


Men. 


Quidmihi meliustquam quando illi me insanire praedicant


egomed adsimulem insanireut illos a me absterream?


Mat. 


Vtpandiculans oscitatur. quid nunc faciammi pater?


Sen. 


Concedehucmea nataab istoc quam potest longissime.


Men. 

 835

EuhoeBaccheBromiequo me in silvam venatum vocas?


audiosed non abire possum ab his regionibus


itailla me ab laeva rabiosa femina adservat canis


posteautem illinc hircus alusqui saepe aetate in sua


perdiditcivem innocentem falso testimonio.


Sen. 

 840

Vaecapiti tuo.  Men. EcceApollo mi ex oracloimperat


utego illi oculos exuram lampadibus ardentibus.


Mat. 


Periimi paterminatur mihi oculos exurere.


[  Men. Eimihiinsanire me aiuntultro cum ipsi insaniunt.]


Sen. 


Filiaheus.  Mat. Quid est? quidagimus?  Sen. Quid si ego huc servos cito?

 845

iboabducam qui hunc hinc tollant et domi devinciant


priusquam turbarum quid faciat amplius.  Men. Enimhaereo;


nioccupo aliquid mihi consiliumhi domum me ad se auferent.


pugnisme votas in huius ore quicquam parcere


nia meis oculis abscedat in malam magnam crucem.

 850

faciamquod iubesApollo.  Sen. Fuge domumquantum potest


nehic te obtundat.  Mat. Fugio. amaboadservaistuncmi pater


nequo hinc abeat. sumne ego mulier miseraquae illaec audio?


Men. 


Haudmale<Apollo> illanc amovi; nunc hunc impurissimum


barbatumtremulum Tithonumqui cluet Cygno patre

  855

itamihi imperas ut ego huius membra atque ossa atque artua


comminuamillo scipione quem ipse habet.  Sen. Dabiturmalum


mequidem si attigeris aut si propius ad me accesseris.


Men. 


Faciamquod iubes; securim capiam ancipitematque hunc senem


ossefini dedolabo assulatim viscera.


Sen. 

 860

Enimvero illud praecavendumstatque adcurandumst mihi;


saneego illum metuout minaturne quid male faxit mihi.


Men. 


Multami imperasApollo: nunc equos iunctos iubes


capereme indomitosferocisatque in currum inscendere


utego hunc proteram leonem vetulumolentemedentulum.

865

iamadstiti in currumiam lora teneoiam stimulus in manust.


agiteequifacitote sonitus ungularum appareat


cursuceleri facite inflexa sit pedum pernicitas.


Sen. 


Mihinequis iunctis minare?  Men. EcceApollodenuo


meiubes facere impetum in eum qui stat atque occidere.

870

sedquis hic est qui me capillo hinc de curru deripit?


imperiumtuom demutat atque edictum Apollinis.


Sen. 


Euhercle morbum acrem ac durum ... di vostram fidem.


velhic qui insanitquam valuit paulo prius;


eiderepente tantus morbus incidit.

875

iboatque accersam medicum iam quantum potest.




Atto 5Scena 3

Menaechmvs 



Iamneisti abieruntquaesoex conspectu meo


quime vi coguntut validus insaniam?


quidcesso abire ad navemdum salvo licet?

 880

vosqueomnis quaesosi senex revenerit

 

neme indicetis qua platea hinc aufugerim.


Senex 


Lumbisedendooculi spectando dolent


manendomedicumdum se ex opere recipiat.


odiosustandem vix ab aegrotis venit.

 885

aitse obligasse crus fractum Aesculapio

 

Apolliniautem brachium. nunc cogito


utrumme dicam ducere medicum an fabrum.


atqueeccum incedit. move formicinum gradum.




Atto 5Scena 4

Medicvs 



quidesse illi morbidixeras? narrasenex.

 890

numlaruatust aut cerritus? fac sciam.


numeum veternus aut aqua intercus tenet?


Sen. 


Quinea te causa ducout id dicas mihi

 5

atqueillum ut sanum facias.  Med. Perfacile idquidemst.


sanumfuturummea ego id promitto fide.


Sen. 

 895

Magnacum cura ego illum curari volo.


Med. 


Quinsuspirabo plus sescenta in die:


itaego eum cum cura magna curabo tibi.

 10

Sen. 


Atqueeccum ipsum hominem. observemusquam rem agat.




Atto 5Scena 5

Menaechmvs 



Edepolne hic dies pervorsus atque advorsus mi optigit.

 900

quaeme clam ratus sum facereea omnia fecit palam


parasitusqui me complevit flagiti et formidinis


meusVlixessuo qui regi tantum concivit mali.


quemego hominemsiquidem vivovita evolvam sua


sedego stultus sumqui illius esse dicoquae meast:

 905

meocibo et sumptu educatust. anima privabo virum.


condigneautem haec meretrix fecitut mos est meretricius:


quiarogopalla ut referatur rursum ad uxorem meam


mihise ait dedisse. eu edepol ne ego homo vivo miser.


Sen. 


Audinquae loquitur?  Med. Se miserumpraedicat.  Sen. Adeas velim.


Med. 

 910

SalvossisMenaechme. quaesocur apertas brachium?


nontu scisquantum isti morbo nunc tuo facias mali?


Men. 


Quintu te suspendis?  Sen. Ecquidsentis?  Med. Quidni sentiam?


nonpotest haec res ellebori iungere optinerier.


sedquid aisMenaechme?  Men. Quidvis?  Med. Dic mihi hoc quod te rogo:

 915

albuman atrum vinum potas?  Men. Quin tu is inmalam crucem?


Med. 


Iamhercle occeptat insanire primulum. ...   Men. Quintu me interrogas


purpureumpanem an puniceum soleam ego esse an luteum?


soleamneesse avis squamosaspiscis pennatos?  Sen. Papae

 920

audintu ut deliramenta loquitur? quid cessas dare


potionisaliquid prius quam percipit insania?


Med. 


Manemodoetiam percontabor alia.  Sen. Occidisfabulans.


Med. 


Dicmihi hoc: solent tibi umquam oculi duri fieri?


Men. 


Quid?tu me lucustam censes essehomo ignavissime?


Med. 

 925

Dicmihi: en umquam intestina tibi crepantquod sentias?


Men. 


Vbisatur sumnulla crepitant; quando esuriotum crepant.


Med. 


Hocquidem edepol hau pro insano verbum respondit mihi.


perdormiscinusque ad lucem? facilen tu dormis cubans?


Men. 


Perdormiscosi resolvi argentum cui debeo

 930

quite Iuppiter dique omnespercontatorperduint.


Med. 


Nunchomo insanire occeptat: de illis verbis cave tibi.


Sen. 


ImmoNestor nunc quidem est de verbispraeut dudum fuit;


namdudum uxorem suam esse aiebat rabiosam canem.


Men. 


Quidego?  Sen. Dixti insanusinquam.  Men. Egone?  Sen. Tuisticqui mihi

 935

etiamme iunctis quadrigis minitatu's prosternere.

 940

egomethaec te vidi facereegomet haec ted arguo.


Men. 


Atego te sacram coronam surrupuisse Iovi scio


etob eam rem in carcerem ted esse compactum scio


etpostquam es emissuscaesum virgis sub furca scio;


tumpatrem occidisse et matrem vendidisse etiam scio.

 945

satinhaec pro sano male dicta male dictis respondeo?


Sen. 


Obsecroherclemediceproperequidquid facturu'sface.


nonvides hominem insanire?  Med. Scin quidfacias optimum est?


adme face uti deferatur.  Sen. Itanecenses?  Med. Quippini?


ibimeo arbitratu potero curare hominem.  Sen. Ageut lubet.


Med. 

 950

Elleborumpotabis faxo aliquos viginti dies.


Men. 


Atego te pendentem fodiam stimulis triginta dies.


Med. 


Iarcesse hominesqui illunc ad me deferant.  Sen. Quotsunt satis?


Med. 


Proindeut insanire videoquattuornihilo minus.


Sen. 


Iamhic erunt. asserva tu istuncmedice.  Med. Immoibo domum

 955

utparentur quibus paratis opus est. tu servos iube


huncad me ferant.  Sen. Iam ego illic faxoerit.  Med. Abeo.  Sen. Vale.


Men. 


Abiitsocerusabiit medicus. [nunc] solus sum. pro Iuppiter


quidilluc est quod med hisce homines insanire praedicant?


namequidempostquam gnatus sumnumquam aegrotavi unum diem

 960

nequeego insanio neque pugnas neque ego litis coepio.


salvussalvos alios videonovi hominesadloquor.


anilli perperam insanire me aiuntipsi insaniunt?

 

quidego nunc faciam? domum ire cupio: uxor non sinit;


hucautem nemo intromittit. nimis proventum est nequiter.

 965

hicero usque: ad noctem saltemcredointromittar domum.




Atto 5Scena 6

Messenio 



Spectamenbono servo id estqui rem erilem


procuratvidetcollocat cogitatque


utabsente ero rem eri diligenter


tuteturquam si ipse adsit aut rectius.

 970

tergumquam gulamcrura quam ventrem oportet


potioraessecui cor modeste situmst.


recordeturidqui nihili suntquid eis preti


deturab suis erisignavisimprobis viris:


verberacompedes

  975

molae[magna] lassitudo fames frigus durum


haecpretia sunt ignaviae.


idego male malum metuo: propterea bonum esse certumst potius quammalum;


nammagis multo patior facilius verba: verbera ego odi


nimioqueedo lubentius molitumquam molitum praehibeo.

 980

proptereaeri imperium exsequorbene et sedate servo id;


atquemihi id prodest.


aliiita ut in rem esse ducuntsint: ego ita ero ut me esse oportet;


metummihi adhibeamculpam abstineamero ut omnibus in locis simpraesto:

  983a

[serviqui cum culpa carent metuontsolent esse eris utibiles.

 983b

namilliqui nil metuontpostquam malum promerititunc ei metuont.]


metuamhaud multum. prope est quando erus ob facta pretium exsolvet.

985

<eo>ego exemplo serviotergi ut in rem esse arbitror.


postquamin tabernam vasa et servos conlocaviut iusserat


itavenio adversum. nunc foris pultaboadesse ut me sciat


nequevirum ex hoc saltu damni salvom ut educam foras.


sedmetuone sero veniam depugnato proelio.




Atto 5Scena 7

Senex 


 990

Perego vobis deos atque homines dicout imperium meum


sapienterhabeatis curaequae imperavi atque impero:


faciteillic homo iam in medicinam ablatus sublimen siet


nisiquidem vos vostra crura aut latera nihili penditis.


cavequisquamquod illic miniteturvostrum flocci fecerit.

 995

quidstatis? quid dubitatis? iam sublimen raptum oportuit.


egoibo ad medicum: praesto ero illicum venietis.  Men. Occidi


quidhoc est negoti? quid illisce homines ad me curruntopsecro?


quidvoltis vos? quid quaeritatis? quid me circumsistitis?


quorapitis me? quo fertis me? periiopsecro vestram fidem

 1000

Epidamniensessubvenitecives. quin me mittitis?


Mess. 


Prodi immortalesobsecroquid ego oculis aspicio meis?


erummeum indignissime nescio qui sublimen ferunt.


Men. 


Ecquissuppetias mihi audet ferre?  Mess. Egoereaudacissime.


ofacinus indignum et malumEpidamnii civeserum

 1005

meumhic in pacato oppido luci deripier in via


quiliber ad vos venerit.


mittiteistunc.  Men. Obsecro tequisquis esoperam mihi ut des


neusinas in me insignite fieri tantam iniuriam.


Mess. 


Immoet operam dabo et defendam et subvenibo sedulo.

 1010

numquamte patiar perireme perirest aequius.


eripeoculum istiab umero qui teneterete obsecro.


hisceego iam sementem in ore faciam pugnosque obseram.


maximohodie malo hercle vostro istunc fertis. mittite.


Men. 


Teneoego huic oculum.  Mess. Face ut oculi locusin capite appareat.

 1015

vosscelestivos rapacisvos praedones.  Lorarii. Periimus.


obsecrohercle.  Mess. Mittite ergo.  Men. Quidme vobis tactiost?


pectepugnis.  Mess. Agite abitefugite hinc inmalam crucem.


emtibi etiam: quia postremus cedishoc praemi feres.


nimisbene ora commetavi atque ex mea sententia.

 1020

edepolerene tibi suppetias temperi adveni modo.


Men. 


Attibi di semperadulescensquisquis esfaciant bene.


namabsque te essethodie numquam ad solem occasum viverem.


Mess. 


Ergoedepolsi recte faciaseremed emittas manu.


Men. 


Liberemego te?  Mess. Verumquandoquidemereteservavi.  Men. Quid est?

 1025

adulescenserras.  Mess. Quiderro?  Men. PerIovem adiuro patrem


mederum tuom non esse.  Mess. Nontaces?  Men. Non mentior;


necmeus servos umquam tale fecit quale tu mihi.


Mess. 


Sicsine igitursi tuom negas me esseabire liberum.


Men. 


Meaquidem hercle causa liber esto atque ito quo voles.


Mess. 

 1030

Nempeiubes?  Men. Iubeo herclesi quid imperiest in te mihi.


Mess. 


Salvemi patrone. cum tu liber esMessenio


gaudeo.credo hercle vobis. sedpatronete obsecro


neminus imperes mihi quam cum tuos servos fui.


apudted habitabo et quando ibisuna tecum ibo domum.


Men. 

 1035

Minime.  Mess. Nuncibo in tabernamvasa atque argentum tibi


referam.recte est obsignatum in vidulo marsuppium


cumviatico: id tibi iam huc adferam.  Men. Adferstrenue.


Mess. 


Salvomtibi ita ut mihi dedisti reddibo. hic me mane.

 50

Men. 


Nimiamira mihi quidem hodie exorta sunt miris modis:

 1040

aliime negant eum esse qui sumatque excludunt foras

 1040a

... ......


velille qui se petere argentum modoqui servom se meum


esseaiebat<meus servator> quem ego modo emisi manu;


isait se mihi allaturum cum argento marsuppium:


idsi attuleritdicam ut a me abeat liber quo volet

 1045

netumquando sanus factus sita me argentum petat.


soceret medicus me insanire aiebant. quid sitmira sunt.


haecnihilo esse mihi videntur setius quam somnia.


nuncibo intro ad hanc meretricemquamquam suscenset mihi

 

sipossum exorare ut pallam reddatquam referam domum.




Atto 5Scena 8

Menaechmvs(sosicles) 


 1050

Menhodie usquam convenisse teaudaxaudes dicere


postquamadvorsum mi imperavi ut huc venires?  Messenio Quinmodo


erupuihomines quom ferebant te sublimen quattuor


apudhasce aedis. tu clamabas deum fidem atque hominum omnium

 

quomego accurro teque eripio vi pugnando ingratiis.

 1055

ob eamremquia te servavime amisisti liberum.


cumargentum dixi me petere et vasatu quantum potest


praecucurristiobviamut quae fecisti infitias eas.


Sos. 


Liberumego te iussi abire?  Mess. Certo.  Sos. Quincertissimumst

 

meptepotius fieri servomquam te umquam emittam manu.




Atto 5Scena 9

Menaechmvs 


 1060

Sivoltis per oculos iurarenihilo hercle ea causa magis


facietisut ego hodie abstulerim pallam et spinterpessumae.


Mes. 


Prodi immortalesquid ego video?  S. Quidvides?  Mes. Speculum tuom.


Sos. 


Quidnegoti est?  Mes. Tuast imago. tamconsimilest quam potest.


Sos. 


Polprofecto haud est dissimilismeam quom formam noscito.


Men. 

 1065

Oadulescenssalvequi me servavistiquisquis es.


Mess. 


Adulescensquaeso hercle eloquere tuom mihi nomennisi piget.


Men. 


Nonedepol ita promeruisti de meut pigeatquae velis


<obsequi>.mihi est Menaechmo nomen.  Sos. Immo edepolmihi.


Men. 


Siculussum Syracusanus.  Sos. Eadem urbs et patriaest mihi.


Men. 

 1070

Quidego ex te audio?  Sos. Hoc quod resest.  Mess. Novi equidem hunc: erus estmeus.


egoquidem huius servos sumsed med esse huius credidi.


egohunc censebam te essehuic etiam exhibui negotium.


quaesoignoscassi quid stulte dixi atque imprudens tibi.


Sos. 


Deliraremihi videre: non commeministisimul

 1075

tehodie mecum exire ex navi?  Mess. Enim veroaequom postulas.


tuerus es: tu servom quaere. tu salveto: tu vale.


huncego esse aio Menaechmum.  Men. At egome.  Sos. Quae haec fabulast?


tues Menaechmus?  Men. Me esse dicoMoschoprognatum patre.


Sos. 


Tunmeo patre es prognatus?  Men. Immo equidemadulescensmeo;

 1080

tuomtibi neque occupare neque praeripere postulo.


Mess. 


Diimmortalesspem insperatam date mihi quam suspicor.


namnisi me animus fallithi sunt gemini germani duo.


namet patriam et patrem conmemorant pariter qui fuerint sibi.


sevocaboerum. Menaechme.  Men. Sos. Quidvis?  Mess. Non ambos volo

 1085

seduter vostrorum est advectus mecum navi.  Men. Nonego.


Sos. 


Atego.  Mess. Te volo igitur. hucconcede.  Sos. Concessi. quid est?


Mess. 


Illichomo aut sycophanta aut geminus est frater tuos.


namego hominem hominis similiorem numquam vidi alterum.


nequeaqua aquae nec lacte est lactiscrede miusquam similius

 1090

quamhic tui esttuque huius autem; post eandem patriam ac patrem


memorat.meliust nos adire atque hunc percontarier.


Sos. 


Herclequi tu me admonuisti recteet habeo gratiam.


pergeoperam dareobsecro hercle; liber estosi invenis


huncmeum fratrem esse.  Mess. Spero.  Sos. Etego item spero fore.


Mess. 

 1095

Quidais tu? Menaechmumopinorte vocari dixeras.


Men. 


Itavero.  Mess. Huic item Menaechmo nomen est.in Sicilia


teSyracusis natum esse dixti: <et> hic natust ibi.


Moschumtibi patrem fuisse dixti: huic itidem fuit.


nuncoperam potestis ambo mihi dare et vobis simul.


Men. 

 1100

Promeruistiut ne quid ores quod velisquin impetres.


tamquasi me emeris argentoliber servibo tibi.


Mess. 


Spesmihi estvos inventurum fratres germanos duos


geminosuna matre natos et patre uno uno die.


Men. 


Miramemoras. utinam efficere quod pollicitu's possies.


Mess. 

 1105

Possum.sed nunc agite uterque id quod rogabo dicite.


Men. 


Vbilubetroga: respondebo. nil reticebo quod sciam.


Mess. 


Esttibi nomen Menaechmo?  Men. Fateor.  Mess. Estitidem tibi?


Sos. 


Est.  Mess. Patremfuisse Moschum tibi ais?  Men. Itavero.  Sos. Et mihi.


Mess. 


Esnetu Syracusanus?  Men. Certo.  Mess. Quidtu?  Sos. Quippini?


Mess. 

 1110

Optimeusque adhuc conveniunt signa. porro operam date.


quidlongissime meministidic mihiin patria tua?


Men. 


Cumpatre ut abii Tarentum ad mercatumpostea


interhomines me deerrare a patre atque inde avehi.


Sos. 


Iuppitersupremeserva me.  Mess. Quid clamas? quintaces?

 1115

quoteras annos gnatusquom te pater a patria avehit?


Men. 


Septuennis:nam tunc dentes mihi cadebant primulum.


nequepatrem umquam postilla vidi.  Mess. Quid?vos tum patri


filiiquot eratis?  Men. Vt nunc maxime meminiduo.


Mess. 


Vtereratistun an illemaior?  Men. Aeque ambopares.


Mess. 

 1120

Quiid potest?  Men. Gemini amboeramus.  Sos. Di me servatum volunt.


Mess. 


Siinterpellasego tacebo potius.  Sos. Taceo.  Mess. Dicmihi:


unonomine ambo eratis?  Men. Minime. nam mihihoc erat


quodnunc estMenaechmo: illum tum vocabant Sosiclem.


Sos. 


Signaadgnovicontineri quin complectar non queo.

 1125

migermane gemine fratersalve. ego sum Sosicles.


Men. 


Quomodo igitur post Menaechmo nomen est factum tibi?


Sos. 


Postquamad nos renuntiatum est te ... et patrem esse mortuom


avosnoster mutavit: quod tibi nomen estfecit mihi.


Men. 

 1130

Credoita esse factum ut dicis. sed mi hoc responde.  Sos. Roga.


Men. 


Quiderat nomen nostrae matri?  Sos. Teuximarchae.  Men. Convenit.


osalveinsperate multis annis post quem conspicor.


Sos. 


Frateret tuquem ego multis miseriis laboribus


usqueadhuc quaesivi quemque ego esse inventum gaudeo.


Mess. 

 1135

Hoceratquod haec te meretrix huius vocabat nomine:


hunccensebat te essecredoquom vocat te ad prandium.


Men. 


Namqueedepol iussi hic mihi hodie prandium appararier


clammeam uxoremquoi pallam surrupui dudum domo


eamdedi huic.  S. Hancdicisfraterpallamquam ego habeo?  M. <Haec east.>

 1140

quomodo haec ad te pervenit?  Sos. Meretrix hucad prandium


meabduxitme sibi dedisse aiebat. prandi perbene


potaviatque accubui scortumpallam et aurum hoc <abstuli>.


Men. 


Gaudeoedepolsi quid propter me tibi evenit boni.

 1145

namilla quom te ad se vocabatmemet esse credidit.


Mess. 


Numquidme morare quin ego liberut iustisiem?


Men. 


Optimumatque aequissimum oratfrater: fac causa mea.


Sos. 


Liberesto.  Men. Quom tu es libergaudeoMessenio.


Mess. 

 1150

Sedmeliorest opus auspiciout liber perpetuo siem.


Sos. 


Quoniamhaec eveneruntfraternostra ex sententia


inpatriam redeamus ambo.  Men. Fraterfaciamut tu voles.


auctionemhic faciam et vendam quidquid est. nunc interim


eamusintrofrater.  Sos. Fiat.  Mess. Scitinquid ego vos rogo?


M. 

 1155

Quid?  Mes. Praeconiummi ut detis.  M. Dabitur.  Mes. Ergonunciam


visconclamari auctionem fore?  Men. Equidem dieseptimi.


Mess. 


Auctiofiet Menaechmi mane sane septimi.


venibuntservisupellexfundiaedesomnia.


venibuntquiqui licebuntpraesenti pecunia.

 1160

venibituxor quoque etiamsi quis emptor venerit.


vixcredo tota auctione capiet quinquagesies.

 

nuncspectatoresvalete et nobis clare plaudite.